To, że ptaki w naszych ogrodach odgrywają bardzo ważną rolę, to sprawa bezdyskusyjna. Przyczyniają się do walki ze szkodnikami, dzięki czemu nie jesteśmy zmuszeni sięgać po opryski i chemiczne środki. Ze zdrowego ogrodu korzystają wszyscy jego mieszkańcy, a także my sami. Im bardziej się postaramy, tym więcej gatunków będziemy gościć na swoim terenie, tym będzie gwarniej przez cały rok, a śpiewy usłyszymy już na przedwiośniu. Aby jednak tak się stało, o ptaki musimy zadbać, m.in. wykonać i zawiesić budki lęgowe w ogrodzie.
Poniżej podzielę się z Tobą niezwykle fachową wiedzą na ten temat, którą mam przyjemność przekazać dzięki uprzejmości Magdy z Czak Noris – Mikolaja. Oddaję jej głos, bo jest niezwykle kompetentną osobą w tym zakresie.
W trosce o naszych skrzydlatych przyjaciół, którzy są naszymi sprzymierzeńcami w ogrodzie, w śnieżne i mroźne zimy warto pomyśleć o ich dokarmianiu.
Ponadto warto sadzić byliny, drzewa i krzewy mające owoce, szyszki i nasiona, które jak magnez je przyciągną. W ten sposób możemy doczekać się stada jemiołuszek, krzyżodziobów, jerów czy gilów. Na przełomie zimy i wiosny warto natomiast pomyśleć o zawieszeniu dla nich budek lęgowych. Czyli stworzenia im miejsca –domu, w którym będą mogły się rozmnażać i wychować swoje potomstwo. Tym bardziej, że to nikt inny jak my ludzie, jesteśmy odpowiedzialni za niszczenie ptakom ich naturalnych siedlisk, niezbędnych do lęgów i bytowania, czyli dziupli w starodrzewach, które to wycinamy.
„Jeżeli chcemy chronić różnorodność biologiczną, to musimy chronić stare drzewa. Wycinanie ich może mieć negatywny wpływ także na ptaki. Stare, grube drzewa zapewniają zwierzętom największą liczbę i różnorodność dziupli. Dzięki temu ptaki i inne zwierzęta mogą wybierać preferowane przez siebie miejsca, o odpowiedniej wielkości i położone na odpowiedniej wysokości.” – mówi biolog.
Z tego powodu sporo ptaków, niegdyś powszechnie w Polce występujących, obecnie jest zagrożonych wyginięciem (np. kraska). Część gatunków różnych populacji ptaków drastycznie spada. Problemem staje się zauważenie ich w niektórych częściach kraju, a nawet na obszarach, w których powinny występować. Czas zacząć naprawiać szkody jakie wyrządzamy dla środowiska i zrekompensować się. Wieszanie budek lęgowych w ogrodzie to dobry sposób aby wesprzeć nasze środowisko i dbać o bioróżnorodność biologiczną. Niektóre ptaki wybiorą budkę zawieszoną przez człowieka z konieczności, gdyż w pobliżu nie znalazły odpowiedniego środowiska (np. wróble). Z kolei część ptaków (np. sikora uboga czy pełzacz ogrodowy) nie zainteresuje się nimi w ogóle, a inne (np. sikora modraszka) preferują takie sztuczne lokum bardziej niż naturalne dziuple.
.
Jak zrobić i zamontować budki lęgowe w ogrodzie?
Myśląc o budce lęgowej, warto zawiesić taką, która w pewnym stopniu będzie przypominać naturalną dziuplę. Może być to zwykły kawałek drewna z wydrążoną przestrzenią w środku. W takiej budce – dziupli panuje sprzyjająca ptakom odpowiednia wilgotność i temperatura.
Końcówka zimy i przedwiośnie to ostatni moment, aby zawiesić budki lęgowe w ogrodzie. Coraz cieplejsze zimy spowodowały, że niektóre ptaki zrezygnowały z odlotów i pozostają w Polsce (np. szpaki),
dlatego zaczynają lęgi nieco wcześniej niż zazwyczaj. Dobra pora na zamontowanie domku to także czas późnej jesieni i zima. Ptaki w poszukiwaniu schronienia przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi zasiedlają puste budki, traktując je początkowo jako schronienie, a wiosną zakładają tam gniazda i lęgi.
Budki najlepiej zawieszać na drzewie, nie narażając wylotu na pełne słońce i podmuch wiatru. Drzewo powinno być oddalenie od miejsca, w którym często przebywamy, ponieważ niepokojone ptaki mogą przestać wylatywać po pokarm dla piskląt, a tym samym przestać je karmić. W drastycznych sytuacjach mogą nawet opuścić gniazdo i poszukać innego miejsc pozostawiając pisklęta. Niektóre ptaki potrafią się jednak po pewnym czasie przystosować i obecność ludzi w pobliżu budki im nie przeszkadza. Do takich z pewnością należą kos, muchołówka szara czy sikora bogatka.
Budki lęgowe można powiesić na drzewie, ale też na płocie czy na budynkach. Każdy rodzaj ptaka preferuje inne usytuowanie. Dla sikorek wystarczy już nawet 1 metr nad ziemią, mazurki i muchołówki żałobne – 2-3 metry, wróble – 2-4 metry. Dla większych ptaków wysokość powinna wzrastać, a im wyżej tym lepiej, maksymalnie jednak do ok. 7 m. Odległość zawieszania budek od siebie jest także kwestią wyboru. Niektóre ptaki np. wróble czy szpaki żyją stadnie dlatego nie będzie im przeszkadzała bliska odległość. Budek może być zawieszonych nawet kilka na jednym drzewie, a wszystkie znajdą swoich lokatorów. Dla ptaków, które żyją pojedynczo wskazane są rozmieszczenia budek w odległości ok. 30 metrów od siebie, aby nie dochodziło do konfliktów.
Budki lęgowe wg prof. Sokołowskiego dzielimy na kilka typów. Preferuje on dany typ do danej grupy ptaków. Budki dzielimy na zamknięte i półotwarte.
Budki zamknięte dzielimy na typy:
-
Budka lęgowa typu A
To najpopularniejszy typ budek lęgowych i uniwersalna dla większości naszych dziuplaków. Średnica otworu wlotowego wynosi 33-34 mm, dno ma wymiary 11×11 cm, a odległość otworu wlotowego do dna powinna wynosić 21 cm. Taką skrzyneczkę najczęściej zasiedlą sikory, mazurki, pleszki, wróble czy muchołówki żałobne.
Budka typu A:
-
Średnica otworu wlotowego 34 mm
-
Wewnętrzny wymiar dna: 11×11 cm
-
Głębokość od wlotu do dna: 21 cm
-
Wysokość ściany przedniej 30 cm
-
Budka lęgowa typu A1
A1 jest skrzyneczką dla najmniejszych gatunków ptaków u nas występujących. Wymiary są takie jak w budce poprzedniej, różnica dotyczy otworu wlotowego, który jest mniejszy, ma średnicę 28 mm. To w niej najchętniej gnieżdżą się modraszki, sikory ubogie, mysikróliki, mazurki.
Budka typu A1:
-
Średnica otworu wlotowego 28 mm
-
Wewnętrzny wymiar dna: 11×11 cm
-
Głębokość od wlotu do dna: 21 cm
-
Wysokość ściany przedniej 30 cm
-
Budka lęgowa typu B2
Tak zwana „szpakówka”, jest wyraźnie większa od A, jej wymiary dna to 14×14 cm, średnica otworu wlotowego to 47 mm, a odległość od wlotu do dna wynosi 26 cm. W takich budkach oprócz większych ptaków np. szpaki, kosy, schronienie znajdą też mniejsze ptaki, dlatego ten typ budek jest szczególnie polecany.
Budka typu B2:
-
Średnica otwory wlotowego 47-50 mm,
-
Wewnętrzny wymiar dna 14×14
-
Głębokość od wlotu do dna: 26 cm
-
Wysokość ściany przedniej 38mm
-
Budki półotwarte typu P
Niektóre ptaki mają dość specyficzne potrzeby i wymagania lęgowe. Są to najczęściej ptaki mało licznie występujące w Polsce, objęte ochroną prawną. Dlatego z myślą o ich potrzebach lęgowych, chcąc żeby te ptaki chciały się u nas zagnieździć wywieśmy dla nich budkę lęgową półotwartą typu P. Taki typ budki różni się znacznie od poprzednich. Zamiast małego okrągłego otworu budka półotwarta posiada większy otwór prostokątny o wymiarach 16 cm x 7 cm. Wymiary, którymi charakteryzuje się budka to: 22 cm x 20 cm x 18 cm. Mając w swoim ogrodzie taki typ budek możemy doczekać się widoku takich lokatorów jak np. kopciuszek, rudzik czy pliszka siwa. Należy jednak pamiętać, że tym ptakom budki wieszamy znacznie niżej, od 0,5 do 1,5 metra wysokości. Jest to typ bardziej wymagający również jeżeli chodzi o miejsce jej zawieszania. Nie powinniśmy zawieszać jej na drzewach, po których z łatwością mogłyby się wspiąć drapieżniki i zniszczyć gniazdo. Dlatego dobre miejsce to powieszenie np. na gładkiej powierzchni ścian murów czy budynków, do których dostęp drapieżników będzie wtedy utrudniony. Ponadto dobrym i rekomendowanym przez ornitologów rozwiązaniem dla tego typu budek, jest umiejscowienie ich możliwie wśród jak największej ilości zarośli i krzaków. Tylko wtedy ptaki będą czuły się bezpiecznie.
-
Budki specyficzne
W ostatnim sezonie zauważyłam, że nad moim ogrodem pojawia się regularnie stado jerzyków. Dlatego tej wiosny taki typ budki obowiązkowo musi znaleźć się w moim ogrodzie. Ten typ jest także dość kłopotliwy, ale warto podjąć wyzwanie, gdyż żaden inny gatunek ptaków nie rozprawi się z plagą komarów tak jak jerzyk. Problemem zdecydowanie jest wysokość i miejsce umieszczenia budka dla jerzyka. Powinna wisieć od północnej lub wschodniej strony. Nie może wisieć niżej niż na wysokości drugiego piętra czyli ok. 5 metrów nad ziemią. Po drugie bezpośrednio pod budką musi być wolna przestrzeń z myślą o młodych. Należy pamiętać, że jerzyki są ptakami kolonijnymi, więc skrzynki lęgowe powinny wisieć w grupach, blisko siebie. Takie budki zawieszamy dopiero w kwietniu, gdyż ptaki te przylatują do Polski dopiero w maju.
Uwagi ogólne do budek lęgowych w ogrodzie
Należy zdawać sobie również sprawę i być świadomym, że nie wszystkie wywieszone przez nas budki znajdą od razu lokatorów. Czasami następuje to w kolejnym sezonie, ale zawsze jest to niewątpliwie miejsce schronienia dla ptaków w niesprzyjających warunkach pogodowych. Jeśli zauważymy, że skrzynka lęgowa jest pusta w czasie sezonu, to jest to dla znak, że prawdopodobnie została ulokowana w niewłaściwym miejscu. Wiosną i latem należy bacznie obserwować ptaki, w jakich częściach ogrodu najczęściej się pojawiają i w kolejnym sezonie ulokować w tym miejscu budkę. Czasami problem tkwi w rodzaju budki lub jej wysokości zawieszenia. Jeśli przez kilka sezonów problem się powtarza, trzeba poszukać innego miejsca.
Należy pamiętać, że jeśli w budce zamieszkają skrzydlaci lokatorzy, to późną jesienią lub na przedwiośniu trzeba ją wyczyścić i przygotować na kolejny sezon. Dlatego kupując i wieszając budkę warto zwrócić uwagę czy jest do niej łatwy dostęp i czy jest otwierana.
Mam nadzieję, że powyższe informacje zachęcą Cię ptaków, a budki lęgowe staną się stałym elementem dekoracji Twojego ogrodu. Ja, dzięki tym wszystkim zabiegom, od kilku lat miałam i mam w swoim ogrodzie możliwość obserwacji i fotografowania kilkudziesięciu gatunków ptaków. W tym sezonie zaszczyciło mnie swoją obecnością upragnione stado jemiołuszek,
kowalik,
krzyżodziób świerkowy,
kwiczoł,
pleszka,
sosnówka,
sójka,
szczygieł,
bogatka,
czyż,
dzwoniec,
gil,
grubodziób.
Z niecierpliwością dalej czekam na dudka. Tobie również życzę podobnych ornitologicznych sukcesów.
- Ogród symetryczny i liryczny, czyli busem przez polskie ogrody SEZON 7 – OGRÓD 18 - 22 listopada 2024
- Najciekawsze betonowe ozdoby do ogrodu - 21 listopada 2024
- Zimowanie roślin w szklarni z poliwęglanu - 19 listopada 2024
Panie Tomku, a jak przymocować budkę do drzewa? Czy wbicie dużego gwoździa nie zaszkodzi drzewu? Chciałabym zawiesić budkę na sośnie, ale martwi mnie ta kwestia. I jeszcze jedno: czy nad budką mogą znajdować się gałęzie? Obawiam się, że móglby na nich przycupnąć kot i zaczaić się na ptaszki wyglądające z budki.
A tak poza tym, to super blog!
Pozdrawiam serdecznie