Jak wybrać rośliny do ogrodu? Rodzaje, rola i zasady, które powinieneś znać

Rośliny to chyba jedna z ważniejszych spraw w każdym ogrodzie. To one podkreślają jego wygląd, określają styl i sprawiają, że ogród wyróżnia się z otoczenia. Dlatego warto poświęcić im szczególną uwagę i dokładnie zagłębić się w zagadnienie: jak wybrać rośliny do ogrodu?

Natomiast element ten to bez wątpienia składowa temat „Jak samodzielnie zaprojektować ogród?”, dlatego tytułem wstępu kilka zdań z części pierwszej tej serii wpisów:

Prowadząc bloga i pokazując różne nasze ogrodowe realizacje, nieustannie jestem zasypywany mailami i pytaniami, które można sprowadzić do jednego: jak samodzielnie zaprojektować ogród?

 To konkretne i krótkie pytanie. Jednak odpowiedź na nie, nie jest już taka oczywista, a tym bardziej łatwa, prosta i krótka. Wielu pytającym często próbuję odpowiadać, niejednokrotnie wdając się w długą wymianę mailową. To krótkie pytanie nagle zaczyna się rozbudowywać, dochodzą kolejne wątki, które wynikają z zadawanych przeze mnie pytań i próby wczucia się sytuację pytającego.

Dlatego postanowiłem na blogu opracować krótki poradnik i pokazać najważniejsze wątki w samodzielnym projektowaniu ogrodu, w tym zagadnieniu jak wybrać rośliny do ogrodu. Oczywiście w częściach i wielkim uproszczeniu, bo w całości i „na raz” wyszłaby z tego wielka księga.

Niemniej jednak jeśli potrzebujesz taką wiedzę w całości + do tego całą masę innych informacji związanych z działką i samym ogrodem, już teraz możesz ją zdobyć. Po prosu zdecydować się na Podręcznik. A gwarantuję Ci, że warto i zainwestowane pieniądze szybko Ci się zwrócą…

Wracając jednak do tematu postu “jak wybrać rośliny do ogrodu?”, nadmienię, że jeśli części pierwszej i drugiej nie widziałeś, koniecznie musisz o nie „zaczepić”.

Natomiast jeśli jesteś już po ich lekturze, wiesz dobrze, że na projekt ogrodu i jego przyszły wygląd, nie wpływają tylko i wyłącznie Twoje preferencje i oczekiwania. Innymi słowy, podchodząc do tematu, nie możesz kierować się tylko tym co Ci się podoba, ale dodatkowo uwzględnić szereg czynników, które mają wpływ na Twój przyszły ogród. Są to różne uwarunkowania, w których osadzona jest Twoja działka, w które najogólniej mówiąc, przyszły ogród powinien się wpasować. Oczywiście możesz iść „pod prąd”, tyle że na dłuższą metę nie będzie to ani dobrze wyglądało, ani również dobrze się sprawdzało. Co więcej, w wielu nieprzemyślanych przypadkach, Twój trud i zainwestowane środki mogą się zmarnować, bo jak to się ładnie mówi: „pewnych rzeczy nie przeskoczysz….”

Dlatego w trzeciej części tematu „Jak samodzielnie zaprojektować ogród?” spójrz, na co powinieneś zwrócić uwagę myśląc o roślinach.

W tym wpisie trochę o nich samych, ich roli, rodzajach i ogólnych zasadach doboru. Natomiast w kolejnym wpisie z tej serii już konkretnie, jak roślinami możesz kształtować styl ogrodu. Stąd też wpis obecny oraz kolejny z tej serii, to moim zdaniem lektura absolutnie obowiązkowa.

 .

Rola roślin

Podstawowym skojarzeniem, jakie nasuwa się przy planowaniu roślin w ogrodzie, są ich właściwości ozdobne. I tak w pierwszym odruchu się do nich podchodzi.

Tymczasem rośliny mają jeszcze szereg innych właściwości i ról, które mogą w Twoim ogrodzie spełniać. Stąd też, zanim zaczniesz je rozplanowywać, powinieneś te role poznać, a następnie określić, z których z nich chcesz skorzystać. Określenie tego ma już pierwszy wpływ na to, jakich roślin będziesz potrzebował.

.

Spróbujmy zdefiniować funkcje roślin w ogrodzie:

• ozdobna – jak wspomniałem to ta podstawowa, która zawsze przychodzi na myśl jako pierwsza. Niemniej myśląc o roślinach jako elementach ozdobnych, trzeba mieć świadomość jednej, bardzo istotnej sprawy. Konkretnie takiej, że rośliny są zmienne w czasie. I to w cyklach miesięcznych, związanych z porami roku i ich indywidualnymi właściwościami. Oznacza to, że rośliny np. kwiaty nie kwitną przez cały rok, a zatem przez cały rok nie są ozdobne. Rośliny, głównie liściaste, mają w cyklu rocznym kilkumiesięczny okres tzw. bezlistny i nie stanowią wówczas większej ozdoby. Są natomiast rośliny iglaste lub tzw. zimozielone, które przez cały rok, wyglądają mniej więcej podobnie. Zatem myśląc o roślinach i ich funkcji ozdobnej, dobór rodzajów i gatunków ma w tym zakresie bardzo duże znaczenie,
• osłaniająca – co oznacza, że rośliny swoją sylwetką tzn. wielkością i pokrojem mogą pewne rzeczy zasłaniać. I to nie tylko wewnątrz działki, tworząc mniej lub bardziej zaciszne, osłonięte zakątki. Mogą również zakrywać np. nieestetyczne ogrodzenie, krajobraz czy bałagan na działce sąsiada. Natomiast aby tak było, dobór gatunków ma istotne znaczenie. Przede wszystkim ze względu na rozmiary, czy dana roślina będzie w stanie osłonić to, co chcesz, a także ze względu na swoje właściwości, czyli właśnie czy będzie zielona przez cały rok, czy może jednak właśnie zimą straci ulistnienie i odsłoni cały niechciany widok. Ważna w tej kwestii jest również szybkość wzrostu, czyli czy roślina osłoni Cię np. za pięć lat czy za dwadzieścia.
• wyciszająca – to podobna rola jak ta wyżej. Co prawda rośliny nigdy nie zagłuszą hałasów czy innych uciążliwych dźwięków, ale zawsze mogą je trochę wytłumić. Np. gęste żywopłoty, osłaniające od ulicy, zawsze sytuację nieco poprawiają,
• oczyszczająca – dużo mówi się ostatnio o roślinach oczyszczających powietrze. Nie przeceniałbym jednak aż tak tych możliwości roślin, tym bardziej, jeśli mamy ich kilka na małej powierzchni, a otoczeni jesteśmy wszechobecnym smogiem. Niemniej rośliny zawsze jakiś mikroklimat poprawiają, a ponadto jak powyżej, np. osłaniając szczelnie od ulicy, tym bardziej jakiejś zakurzonej, potrafią trochę tego pyłu wychwycić. Innymi słowy, osłonić posesję, przed niekorzystnym wpływem z zewnątrz,
• wiążąca z otoczeniem – jak wspominałem w części pierwszej przy zasadach projektowania, może się zdarzyć, że Twoja działka zlokalizowana jest gdzieś przy lub na tle lasu, ewentualnie jakiegoś innego krajobrazu, wyróżnionego przez określone rośliny. Wówczas stosując w ogrodzie odpowiednie gatunki, rozmiary roślin, można do otoczenia nawiązać. Jest to zresztą wskazane, ponieważ żaden ogród nie powinien „wycinać się” wyraźnie z otaczającej przestrzeni. Zatem rośliny mogą pełnić formę łącznika Twojej działki, z otaczającym ją krajobrazem,
• użytkowa – ogólnie mówiąc takie, które dają nam jakieś korzyści. Najpopularniejsze to oczywiście pokarmowe, czyli wszelkiego rodzaju drzewa i krzewy owocowe np. popularne ostatnio borówki amerykańskie, następnie warzywa, zioła itp. Są też rośliny mające liczne właściwości lecznicze, profilaktyczne, zatem również mogą znaleźć miejsce w ogrodzie.
• wpływająca na zmysły – to chyba jedna z ważniejszych funkcji roślin, o której często się mówi. Jest bezpośrednim uzupełnieniem funkcji ozdobnej, wpływającej na zmysł wzroku. Rośliny mają także walory zapachowe, wiele z nich, nie tylko kwiatów, wydziela przepiękne zapachy. Następnie dotykowe, bo wiele z nich jest bardzo przyjemnych w dotyku. Oraz oczywiście akustycznych, jako że wiele roślin przyjemnie i specyficznie szumi przy wietrze, nawet takim niespecjalnie silnym. Zatem chcąc mieć określone doznania, warto również według tego klucza, rozpatrywać rodzaj roślin w ogrodzie.

.

Kierując się powyższymi informacjami, potraktuj je jako pierwsze kryterium, które definiuje dobór roślin w ogrodzie. Czego od nich oczekujesz, co mają wnieść do Twojego ogrodu? Czy mają tylko „wyglądać”, czy może jeszcze oczekujesz innych wartości? Nie zapominaj jednak o tym, że zmieniają się w czasie, choćby tylko na przestrzeni określonych pór roku. Więc jeśli pewne funkcje mają być trwałe, trzeba wybierać gatunki, które będą w stanie je zapewnić.

.
Wymagania roślin

Jako kryterium numer dwa, czyli pewnego rodzaju furtkę, która wpuszcza lub nie wpuszcza określone gatunki do Twojego ogrodu, potraktuj ich indywidualne wymagania środowiskowe, które Twoja działka spełnia lub nie spełnia. Czasem spełnia częściowo, więc dana roślina może się na to „zgodzić” lub nie, czyli mówiąc wprost, będzie tam dobrze rosła lub nie.

Czynniki te omawiałem szczegółowo w drugiej części serii o samodzielnym zaprojektowaniu ogrodu. Natomiast teraz jest ten moment, kiedy ewentualnie mają znaczenie. Przypomnę, że są to:

• nasłonecznienie i zacienienie,
• wiatr, czyli przewietrzanie,
• odczyn gleby (ph),

• struktura gleby,
• warunki wodne,
• strefa mrozoodporności.

Wszystkie są ważne dla poszczególnych rodzajów i gatunków roślin. Stąd całą sztuką jest to, aby umiejętnie określić te parametry (szczególnie odczyn),

a następnie z całego katalogu roślin wyłonić takie, które będą się w nich dobrze czuły. Jest to kluczowe dla ich dobrego rozwoju, a czasem wręcz do tego, czy się w ogóle przyjmą.

Tym bardziej, że rośliny sporo kosztują, wymagają pracy przy nasadzeniu, nie ma sensu eksperymentować i dobierać je „na ślepo”, bez określenia ich wymagań.

W tym miejscu warto nadmienić o programach (na przykład opisanym tutaj) do amatorskiego projektowania nasadzeń, które posiadają związane z tym specjalne filtry. Zakładając, że np. cała baza roślin dostępnych w programie wynosi 500 gatunków, po założeniu filtra pt. działka nasłoneczniona/nie nasłoneczniona, odczyn taki, gleba taka, warunki wodne takie, a strefa mrozoodporności taka, programy automatycznie odrzucają rośliny, które tych warunków nie tolerują. I z wspomnianych 500, pozostawiają nam np. 200, których wymagania odpowiadają określonym warunkom. I tylko te rośliny powinniśmy stosować w realizowanym projekcie.

Jest to niebywałe ułatwienie i pomoc, która realnie może wpłynąć na sukces projektu nasadzeń, a tym samym projektu całego ogrodu. Dodam, że te kilka „kliknięć” i założenie w programie odpowiednich filtrów, to dawka takiej wiedzy, do której trzeba dochodzić miesiącami czy latami praktyki i nauki.

.
Rodzaje roślin

Rośliny, aby łatwiej było o nich rozmawiać, dzielą się na kilka grup. Mam na myśli taki najogólniejszy podział, który kwalifikuje je według podstawowych cech.

Dalej te grupy dzielą się na kolejne podgrupy, którym przypisuje się już określone właściwości.

Będąc na etapie ogólnego rozważania o roślinach do ogrodu, warto posługiwać się tym podziałem ogólnym, ponieważ dobrze określa podstawowe kategorie roślin. Poniżej zamieszczę taki podział oraz krótką charakterystykę poszczególnych grup, którą wprowadza Związek Szkółkarzy Polskich.

Myślę, że to najbardziej wiarygodne i miarodajne źródło informacji o roślinach. A wygląda on następująco:

rośliny iglaste – to jedna z ciekawszych i bardzo zróżnicowana grupa roślin ozdobnych. Niewątpliwym walorem tej grupy roślin są w wielu wypadkach małe wymagania uprawowe, dobre dostosowanie do klimatu Polski, a także mała podatność na choroby i szkodniki. Bardzo ważnym atutem większości roślin iglastych w naszym klimacie jest zdolność utrzymywania zmodyfikowanych liści w okresie zimowym, a więc tzw. zimozieloność. W porównaniu do drzew i krzewów liściastych zimozielonych,  gatunki iglaste są zdecydowanie lepiej przystosowane do klimatu kontynentalnego, który często ma bardzo silny wpływ na pogodę w Polsce, szczególnie w okresie zimowym. Walorem drzew i krzewów iglastych jest także ogromna zmienność kształtów, barw, ulistnienia czy siły wzrostu występująca nie tylko pomiędzy poszczególnymi gatunkami, ale także w obrębie rodzaju, a nawet gatunku. Bogactwo odmian jest tak duże, że rośliny te stały się wręcz obiektem pasji kolekcjonerskiej! W wielu ogrodach botanicznych, a także prywatnych można spotkać wspaniałe kolekcje tych roślin. Zmienność ta bywa tak duża, że nawet dla specjalistów określenie przynależności systematycznej bywa bardzo trudne i dosyć często ulega zmianom.

.

rośliny liściaste – to drzewa i krzewy liściaste, pod względem liczby gatunków i odmian, stanowią największą grupę roślin ozdobnych. W praktyce trudno jest znaleźć ogród, w którym nie rosłoby jakieś drzewo albo krzew. Najważniejszymi walorami dekoracyjnymi drzew i krzewów liściastych są:

• liście: zielone, jedno lub wielobarwne, o małej lub dużej blaszce liściowej, lśniące, matowe, owłosione, złożone lub pojedyncze, całobrzegie lub powcinane, skręcone, zimozielone, przebarwiające się jesienią
• kwiaty: drobne, duże, jedno lub wielobarwne, pojedyncze lub zebrane w kwiatostany, pachnące, zwabiające motyle, długotrwałe, pojawiające się i utrzymujące u różnych gatunków od lutego do października
• owoce: barwne, długo utrzymujące się i ozdobne zimą, zwabiające ptaki, nadające się do spożycia w stanie surowym lub przeznaczane na przetwory, nalewki itp.
• pędy: barwne, o korze gładkiej, spękanej lub postrzępionej, proste lub powyginane, wzniesione, rozpostarte na boki, przewieszające się lub płożące
• siła wzrostu: od form miniaturowych, karłowych do kilkudziesięciometrowych drzew
• pokrój: kolumnowy, kulisty, przewisający, płożący.

Ważną zaletą drzew i krzewów liściastych jest możliwość łatwego doboru odmian na dane stanowisko w ogrodzie, np., jeśli chcemy obsadzić miejsce ocienione, wilgotne lub, dla kontrastu, silnie nasłonecznione i suche, o wiele łatwiej jest dobrać odpowiednie gatunki spośród tej właśnie grupy roślin. Ważną cechą roślin liściastych jest łatwość uprawy i większa tolerancja na zanieczyszczenia. Wiele gatunków po posadzeniu i zaaklimatyzowaniu się w ogrodach, parkach czy przy ulicach wymaga stosunkowo niewielkiego nakładu pracy przy ich utrzymaniu. Dzięki corocznemu opadaniu liści (u gatunków zrzucających liście na zimę), są one bardziej odporne na zanieczyszczenia i wysokie zasolenie (szczególnie w warunkach miejskich), niż rośliny zimozielone i iglaste.

.

rośliny owocowe – inaczej zwane sadowniczymi to niezwykle różnorodna grupa roślin. Są wśród nich zarówno małe krzewinki, krzewy jak i okazałe drzewa. Dostarczają owoców, które stanowią bogate źródło witamin, makro i mikroelementów oraz błonnika, pektyn i kwasów organicznych. Znane są ich właściwości dietetyczne, a także działanie przeciwnowotworowe, antywirusowe, antyalergiczne.

Pierwsze owoce z własnego ogrodu można już zbierać w maju (np. jagoda kamczacka). W czerwcu pojawiają się truskawki i czereśnie. Później w lipcu przychodzi kolej na maliny i wiśnie, a w kolejnych miesiącach, aż do końca października owocują pozostałe gatunki drzew i krzewów owocowych. Jak widać, dzięki odpowiedniemu doborowi roślin sadowniczych w ogrodzie możemy zbierać świeże owoce prawie przez cały okres wegetacyjny. Zwykle zbieramy je w fazie pełnej dojrzałości, nie używamy konserwantów, a poprzez odpowiedni dobór odmian odpornych na choroby ograniczamy liczbę zabiegów ochronnych do minimum. To powoduje, że owoce z własnego ogrodu są dużo smaczniejsze i zdrowsze, niż te kupione w sklepie. Dodatkowo z nadwyżki owoców można zrobić doskonałe przetwory.

Oprócz właściwości użytkowych rośliny sadownicze pełnią też w ogrodzie funkcję ozdobną. Część z nich pięknie, (choć zwykle krótko) kwitnie, u innych malowniczo przebarwiają się jesienią liście. Niektóre odmiany (np. leszczyna o purpurowych liściach) mogą być świetnym uzupełnieniem kompozycji ogrodowych. Same owoce stanowią też element dekoracyjny. Rośliny owocowe są atrakcyjne nie tylko dla człowieka. Kwiaty przyciągają owady, owoce zaś są pożywieniem dla ptaków. 

.

pnącza – to rośliny o długich, wiotkich łodygach, za pomocą których wspinają się na różnego rodzaju podpory nawet na wysokość kilkunastu metrów. Długie pędy pnączy mogą owijać się wokół napotkanych przeszkód lub wspinać się na nie za pomocą specjalnych organów czepnych: wąsów, kolców, cierni, włosków lub korzeni przybyszowych. Odpowiednio dobrane pnącza stwarzają w ogrodzie niezwykłą atmosferę. Nieujarzmione dodają tajemniczości, starannie prowadzone wytwornej elegancji. Pnącza są chętnie używane w ogrodach przede wszystkim ze względu na szybki wzrost. Wytwarzają dużą liczbę pędów i liści, które porastają i zakrywają różnego rodzaju powierzchnie. Oprócz tej najważniejszej właściwości pnącza kuszą zapachem i barwą kwiatów, smakiem i oryginalnością owoców oraz różnorodnością form, kształtów i kolorów liści. W ogrodzie potrzebują niewiele miejsca i są stosunkowo łatwe w uprawie. Dostępne w handlu gatunki i odmiany są, poza nielicznymi wyjątkami, dobrze przystosowane do naszego klimatu i nie mają specjalnych wymagań uprawowych.

.

róże – to rośliny znane ogrodnikom i miłośnikom roślin od setek lat. Wyhodowano tysiące odmian, które urzekają barwami, kształtem kwiatów, formą i zapachem. Sadzono je w ogrodach królewskich i przy świątyniach, obsypywano nimi kobiety, nadawano im najpiękniejsze imiona.
Dzisiaj sadzi się je w ogrodach prywatnych, parkach, na skwerach i przy ulicach. Róże to rośliny szlachetne odwdzięczają się swym pięknem tym, którzy o nie dbają.

Róże wielkokwiatowe to grupa róż najchętniej kupowanych do ogrodu. Są to tzw. mieszańce herbatnie. Kwiaty róż wielkokwiatowych są duże, pełne, o ładnej budowie pąka, osadzone pojedynczo na pędzie. Istnieje pełna paleta odmian jednobarwnych oraz liczna grupa dwubarwnych. Niektóre odmiany pięknie pachną. Róże wielokwiatowe posiadają kwiaty mniejsze niż róże wielkokwiatowe, zebrane w kwiatostany. Mogą być pełne lub pojedyncze. Wszystkie róże z tej grupy kwitną obficie, dobrze powtarzają kwitnienie. Niektóre odmiany pachną. Róże okrywowe szybko pokrywają grunt, pokładającymi się pędami lub rozrastając się przez odrosty korzeniowe. Mają ozdobne kwiaty, liście, owoce i kolce. Są odporne na mróz i choroby, nie wymagają dużej pielęgnacji. Róże czepne (pnące) to grupa róż rosnących najsilniej. Wymagają podpór i podwiązywania. Dzieli się je na sztywnołodygowe i wiotkołodygowe. Wyróżniamy odmiany powtarzające kwitnienie oraz kwitnące raz, ale bardzo długo i obficie.
Róże parkowe mają pokrój krzewiasty. Nie wymagają podpór. Kwiaty od pojedynczych do pełnych, przeważnie w ciepłych pastelowych barwach. Niektóre odmiany są ozdobne z jadalnych owoców, inne z kolców. Krzewy tej grupy są odporne na mróz i choroby. Warto wspomnieć także o różach piennych (drzewkowych), które są szczepione na pędzie (pniu) dzikiej róży, najczęściej na wysokości 90 cm (bądź 120 lub 140 cm). W postaci drzewkowej produkuje się różne odmiany zaliczane do opisanych dalej pięciu grup. Ostatnio polecane są nowe odmiany z grupy róż wielokwiatowych i okrywowych, ponieważ kwitną obficie i są odporne na choroby i mróz. 

.

byliny – to nazwa, która obejmuje bardzo liczną i wyjątkowo różnorodną grupę gatunków roślin zarówno dziko rosnących jak i uprawnych, które mają jedną cechę wspólną: każdego roku, przed nastaniem zimy zamiera ich część nadziemna i faktycznie znikają one z pola widzenia. Ale tylko do wiosny, kiedy to na nowo – z pozostałych w ziemi korzeni, kłączy, cebul lub bulw – wyrastają nowe pędy gotowe do wegetacji.  Cecha ta znalazła odzwierciedlenie w wielu europejskich językach, które zaadaptowały łacińskie słowo perennis oznaczające: trwały, niezmienny, niewysychający na określenie wszystkich  zachowujących się  w ten sposób roślin.  Na pierwszy rzut oka takie zachowanie wydaję się być wadą i zapewne jest w porównaniu z krzewami i drzewami, których pokrój, kształt konarów czy barwę pędów możemy w pełni docenić zimową porą. Ale byliny, poza tym okresem czasowej nieobecności, reprezentują tak wiele zalet, że trudno wyobrazić sobie nawet najmniejszy ogród bez kilku przedstawicieli tej ważnej grupy roślin.

Lista zamieszczona poniżej zawiera te najbardziej rzucające się w oczy zalety:

• kwiaty: drobne oraz bardzo duże, pojedyncze lub zebrane w kwiatostany we wszelkich możliwych kolorach oraz odcieniach barwnych. Wiele z nich o silnym i przyjemnym zapachu.
• liście: zielone oraz ozdobione barwnymi plamami, czasami zupełnie purpurowe, sine lub pokryte srebrzystym kutnerem. Przybierają różnorodne kształty, a   ich wielkość waha się od bardzo małych, mierzonych w milimetrach do imponujących rozmiarami liści.
• pokrój: zazwyczaj przybiera formę mniej lub bardziej rozłożystej kępy, ale istnieje wiele gatunków płożących, oraz pnących. Pokrój wielu bylin ulega w trakcie wegetacji widocznym zmianom, gdy pojawiają się  kwiaty, pojedyncze lub  zebrane w kwiatostany.
• wielkość: wśród bylin mamy gatunki miniaturowe dorastające zaledwie do paru centymetrów wysokości oraz kilkudziesięciocentymetrowe giganty, niektóre z nich przekraczają nawet dwa metry wysokości.
• tempo wzrostu: zależy od gatunku, ale i od warunków uprawy. Mamy byliny niskie i wolno rosnące  oraz rośliny szybko powiększające swoje rozmiary.
• owoce lub nasiona: atrakcyjnie wybarwione lub przyciągające uwagę zarówno formą jak i obfitością.
• długowieczność: byliny to rośliny “wierne i odpowiedzialne”, raz prawidłowo posadzone przez długie lata będą rosły w wybranym miejscu bez specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Oczywiście od tej reguły są nieliczne wyjątki. Paeonia, Hosta, Aster, Rudbeckia, Hemerocallis to przykłady gatunków, które zazwyczaj żyją dłużej od ogrodnika, który je sadził.
• różnorodność  wymagań:  nie bez znaczenia jest też możliwość posadzenia bylin w warunkach znacznie odbiegających od tzw. normy. Znajdziemy wśród nich zarówno gatunki na tereny suche, piaszczyste i ubogie, Są wśród nich wielbiciele skalnych półek, jak i gatunki wodne. Są byliny wybitnie światłolubne oraz gatunki cieniolubne i cienioznośne.
• łatwość rozmnażania: byliny można rozmnażać z siewu, przez sadzonkowanie, podział starszych egzemplarzy, odkłady oraz coraz popularniejszą metodą in vitro.

Na koniec warto zaznaczyć, że zdecydowana większość bylin to gatunki, które wykazują dużą tolerancje co do warunków w jakich zostały posadzone. Zapewne, najzdrowiej wyglądają, gdy mają zapewnione swoje wymagania, ale dobrze radzą sobie na mniej zasobnych glebach, z okresowymi niedostatkami wilgoci lub jej nadmiarem.  Podobną wyrozumiałość przejawiają odnośnie niedoboru światła, okazjonalnego zachwaszczenia czy niedostatecznego nawożenia. Wprawdzie rosną wtedy słabiej i mniej obficie kwitną. Nie wolno jednak dopuszczać do nadwyrężenia tej tolerancji, co zawsze skutkuje zamieraniem roślin.

.

wrzosowate – to rośliny stanowiące jedną z najpiękniejszych grup roślin ogrodowych. Należą one do rzędu Ericales (wrzosowców), który w naszej florze jest reprezentowany przez 4 rodziny. Spośród nich największe znaczenie oraz najpiękniejsze walory ozdobne mają przedstawiciele licznej rodziny Ericaceae (wrzosowatych) oraz mniej znanej Empetraceae (bażynowatych). Rośliny wrzosowate rosnące w naszym klimacie to przede wszystkim niskie krzewinki, krzewy, a w wyjątkowo sprzyjających warunkach, nawet niewielkie drzewa. O wartości ozdobnej tych roślin decydują w głównej mierze kwiaty, odznaczające się, szczególnie u przedstawicieli rodzaju Rhododendron, ogromnym bogactwem kształtów, wielkości i barw oraz zróżnicowanym terminem kwitnienia. Pomimo tego, że największą wartość dekoracyjną rośliny wrzosowate mają w czasie kwitnienia, to odpowiedni dobór odmian i aranżacja nasadzenia pozwala na uzyskanie efektu dekoracyjności przez cały rok.

.

Do powyższego podziału, wprowadzonego przypominam przez Związek Szkółkarzy Polskich, warto dodać również:

• kwiaty, szczególnie jednoroczne,
• rośliny warzywne,
• zioła,
• trawy, w tym również odmiany ozdobne.

.

I to właściwie cały katalog roślin, który jest do dyspozycji przy aranżacji nasadzeń roślinnych w ogrodzie.

Co ważne, powyższe cechy roślin, w połączeniu z funkcją, którą mają pełnić oraz wymaganiami, o czym wspominałem powyżej, dają już dość wyraźny sygnał, w którą stronę należy się kierować.

Zatem jeśli będziesz przystępował do samodzielnego planowania, te trzy czynniki musisz brać pod uwagę. Jeśli je umiejętnie zestroisz, to właściwie jest już połowa sukcesu w doborze roślin do Twojego ogrodu.

Dalej pozostaje już tylko poznać zasady planowania i wykonywania nasadzeń, o których właśnie poniżej.

.

Podstawowe zasady planowania nasadzeń czyli jak wybrać rośliny do ogrodu?

Niezależnie od tego, na jakie rośliny się zdecydujesz, przystępując do planowania, musisz trzymać się kilku określonych reguł. To znaczy tak planować nasadzenia, aby nie kolidowały ze sobą i otaczającą je sytuacją. A wręcz przeciwnie, aby jak najlepiej wkomponowały się w istniejące otoczenie i warunki panujące na Twojej działce. Co więcej, dobór roślin powinien zapewnić atrakcyjność ogrodu przez cały rok, a nie tylko przez krótki czas, kiedy wybrane rośliny wyglądają efektownie.

Niezależnie od tego, cały czas musisz pamiętać o dwóch wcześniej omówionych zasadach:

• funkcji, czyli czego oczekujesz od roślin i w jakim miejscu, jaka funkcja ma być spełniona (np. osłaniająca),
• wymaganiach środowiskowych określonych gatunków.

Mając to na uwadze, przystępując do planowania rodzaju roślin i ich rozmieszczenia w ogrodzie, musisz dodatkowo wiedzieć o następujących sprawach:

• zachowaniu proporcji – co oznacza, że rośliny i ich wielkość powinny odpowiadać proporcjom Twojej działki i elementów, które na się na niej znajdują. Jeśli działka jest mała, ciasna i wszystkie elementy są raczej niewielkich rozmiarów, podobne powinny być również rośliny. Źle i nienaturalnie będzie wyglądało zastosowanie roślin dużych, które mogą wyglądać przytłaczająco, a ponadto nadmiernie „zabrać” cenną przestrzeń. Z kolei, jeśli działka jest duża, przestronna, z dużymi przestrzeniami i elementami zagospodarowania, a także dużym i okazałym budynkiem, źle będą wyglądały rośliny małe, które zgubią się w ogólnym odbiorze.
• całorocznej atrakcyjności – o czym wstępnie wspomniałem. Trzeba mieć na uwadze to, że rośliny w poszczególnych miesiącach, różnie wyglądają. Szczególnie dotyczy to roślin liściastych i wszelkich innych efektownie kwitnących. Zatem, aby ogród, czy poszczególne jego fragmenty, wyglądały efektownie przez cały rok, rośliny trzeba dobierać tak, aby odpowiednio się uzupełniały. Szczególnie dotyczy to okresu zimowego, kiedy rośliny liściaste ewidentnie tracą na swojej urodzie. Wówczas do głosu muszą dojść inne np. iglaste lub liściaste zimozielone, które uatrakcyjnią dany zakątek. Spójrz na trzy poniższe zdjęcia, tej samej rabaty w miesiącach: marcu, czerwcu i sierpniu.

Wyraźnie widać, że rabata zmienia się w czasie, jednak cały czas pozostaje przyjemna i ciekawa w odbiorze.

• grupowaniu roślin – jeśli spojrzysz na powyższe zdjęcie, zauważysz, że rośliny sadzone są grupami. I o ogólnym odbiorze decyduje widok całej grupy. Zatem planując nasadzenia, trzeba komponować i dobierać rośliny w poszczególne grupy, które mają wypełnić określone zakątki czy miejsca w ogrodzie. Jeśli ogród jest na tyle duży, to pewne grupy można powtarzać w kilku miejscach, co stwarza wrażenie zwartej i związanej całości ogrodu.
• nasadzeniach piętrowych – najlepszą zasadą rozmieszania roślin, jest tworzenie nasadzeń piętrowych, czyli takich, w których możliwy jest widok kilku pięter roślin. Patrząc od przodu, rośliny powinny być dobierane od najniższych, poprzez wyższe, do najwyższych. Widać to na zdjęciu powyżej, a także na przykładowym zdjęciu poniżej. Aby taki układ możliwy był do osiągnięcia, rabaty muszą odpowiednio głębokie, czyli zapewniające możliwość sadzenia kilku rzędów roślin.

Nasadzenie piętrowe najlepiej sprawdzają się w częściach zewnętrznych działki, czyli jeśli rośliny są stopniowane od najwyższych przy ogrodzeniu, do najniższych od środka ogrodu.

• kolorystyce roślin – która ma znaczący wpływ na odbiór całego ogrodu. Oczywiście o tym nie decydują tylko rośliny. Znaczenie ma również sam sposób zagospodarowania działki tzn. forma i kolorystyka budynku oraz wszystkich innych użytych materiałów. Rośliny mogą to ewentualnie podkreślać i kontynuować. Kolorystyka roślin może być stonowana, oparta głównie na zieleni lub jednym czy dwóch dodatkowych kolorach.

Może być również „krzykliwa”, przeplatana wszystkimi możliwymi barwami.

• docelowych rozmiarach roślin – czyli jak duże rosną poszczególne rośliny. Nie tylko na wysokość, ale również w swoim obwodzie. Jest to istotne właśnie ze względu na planowanie ewentualnego stopniowania, ale także ze względu na zarezerwowanie im określonej przestrzeni. Znajomość ich docelowych rozmiarów pozwoli odpowiednio je rozmieścić w określonej przestrzeni, bez zagrożenia, że za rok, dwa czy pięć zaczną na siebie „wchodzić” lub będzie im za ciasno do prawidłowego wzrostu.

Rozmiar roślin, a także ich charakter, gatunek i sposób (kierunek) wzrostu, mają jeszcze jedno znaczenie. Warto pamiętać, że rośliny głównie sadzimy w rabatach, wydzielonych przestrzeniach, które często wykładamy elementami dekoracyjnymi. Mam na myśli głównie różne kamienie ozdobne, które swoją drogą niemało kosztują. W związku z tym, w takim przypadku, nieuzasadnione będzie, jeśli za chwilę znikną przykryte taką czy inną rośliną. Planując więc nasadzenia, warto wziąć pod uwagę nie tylko rozmiary docelowe roślin, ale także odpowiednią ich rozstawę, aby umożliwić wyeksponowanie tego, na czym nam zależy.

• szybkość wzrostu – którą jedne rośliny mają większą, a inne zdecydowanie mniejszą. W związku z tym planując określone kompozycje na rabatach, należy dobierać gatunki mniej więcej podobnie się rozwijające, aby uniknąć efektu, że jedne rośliny już urosły, a inne w tym czasie osiągnęły ledwie zauważalne rozmiary. Szybkość wzrostu, o czym wspomniałem wcześniej, ma również znaczenie dla roślin, które mają pełnić funkcję osłaniającą, oddzielającą czy jakąkolwiek inną, w której pożądane są szybkie efekty.
• nawiązaniu do roślin istniejących – co jest dość istotną sprawą. Czasem nawet na tyle, że z góry narzuca dalszy wybór i planowanie roślin. Wszystko oczywiście zależy od charakteru roślin istniejących, ile ich jest, jak duże, jak rozmieszczone, jakie gatunki itd. W każdym razie, jeśli jakiekolwiek rośliny już są i zdecydujesz się je pozostawić, należy je do projektu włączyć. Musisz dowiązać do nich wszystkie kolejne. Jest to zadanie, na które trzeba zwrócić dość dużą uwagę. Głównie ze względu na to, że najczęściej rośliny istniejące są już określonych, sporych rozmiarów, a wszystkie nowo projektowane i sadzone, będą zwyczajnie małe. Ten fakt również należy uwzględnić w doborze, aby do czasu osiągnięcia rozmiarów przez te nowe, ogród nie wyglądał niekorzystnie.
•   zakresie pielęgnacji – której jedne rośliny wymagają zdecydowanie więcej, inne mniej. Począwszy od nawożenia, a na wszelkiego rodzaju przycinkach, prześwietlaniu, opryskach, czy takich bądź innych zabiegach kończąc.

• rozpiętości cenowej – którą rośliny mają dużą. Ceny zależą przede wszystkim od rodzaju, gatunku, ale również wielkości, w jakiej daną roślinę kupujemy. Im jest większa, starsza, tym oczywiście droższa, ale za to szybciej zaakcentuje swoją obecność w ogrodzie.

Wszystkie opisane powyżej czynniki pozwalają osiągać w ogrodzie określone efekty wizualne. Odpowiednio modelować przestrzeń i wypełniać określone miejsca roślinami o pożądanych cechach i wielkościach. To pozwala osiągać cele (np. osłaniające, ozdobne itd.), w których rośliny mogą pomóc.

Natomiast do rozstrzygnięcia pozostaje jeszcze sposób wykonywania nasadzeń, ogólna kompozycja i układ roślin, które wprowadzają do ogrodu pewien styl. Całkiem podobnie jak przy urządzeniu domu. Najpierw określasz funkcję poszczególnych miejsc, później planujesz jakimi elementami możesz je spełnić, a na końcu je wybierasz, decydując się na określony styl. Zatem to charakter tych elementów (np. mebli) oraz ich rozmieszczenie decydują jaki styl nadasz wnętrzom swojego domu.

W ogrodzie jest podobnie. Wiesz już jakich funkcji oczekujesz, czym się kierować przy wyborze roślin, zatem pozostaje je tylko wybrać, odpowiednio skomponować i tym samym stworzyć w ogrodzie określony styl. Ale o tym już w kolejnej części serii wpisów „Jak samodzielnie urządzić ogród?”.

Wszystko to razem da Ci pewien pogląd na sprawę samodzielnego projektowania i doboru roślin. Niemniej jednak, jak wspomniałem, nie na tyle dokładnie jak w Podręczniku, ponieważ w postach nie ma możliwości tego przekazać. Jeśli jednak będziesz chciał temat zgłębić i przekonać się jak mogę Ci w tym pomóc, wiesz gdzie szukać informacji:

Natomiast ważne jest przynajmniej to, że posty z tej serii dadzą Ci pewien obraz, jak podchodzić do samodzielnego projektowania. Ale przede wszystkim mają Ci zasygnalizować i uświadomić, że absolutnie jesteś w stanie zrobić to samemu. Dopasowując się do swoich potrzeb, upodobań i uwarunkowań swojego terenu. I nie słuchaj nikogo, kto powie Ci, że jest to niemożliwe. Masz na to moje słowo, że jest. A jeśli tylko pójdziesz odpowiednio wyznaczoną drogą, dasz radę.

Natomiast jeśli chcesz abym ja zaprojektował Twój ogród, tak jak jeden z poniższych, a także za Ciebie wybrał rośliny… zapraszam do kontaktu.

 .

A na zakończenie: myślę, że powyższy „język projektowy” jest przystępny i w sposób prosty przedstawia temat samodzielnego projektowania ogrodu i odpowiedź na pytanie: jak wybrać rośliny do ogrodu? W każdym razie dokładałem wszelkich starań, aby tak właśnie było, a przekazywane informacje były przydatne do wykorzystania. Myślę, że to się udało.

• About
• Latest Posts

Tomasz Szostak

Założyciel portalu at Z Ogrodem na TY

Od ośmiu lat intensywnie rozwija działalność internetową – początkowo bloga „Z ogrodem na TY”, a obecnie profesjonalny i specjalistyczny portal z zakresu szeroko pojętej branży ogrodniczej, który obecnie znajduje się w ścisłej czołówce stron o tej tematyce w Polsce. Autor licznych wystąpień oraz setek specjalistycznych publikacji w prasie branżowej, chociażby w takich magazynach jak „Przepis na Ogród”, „Mój Piękny Ogród”, „Kocham Ogród”, „Lider Biznesu – ogrodniczy magazyn branżowy” czy „Murator”.

Latest posts by Tomasz Szostak (see all)

• Najciekawsze betonowe ozdoby do ogrodu - 21 listopada 2024
• Zimowanie roślin w szklarni z poliwęglanu - 19 listopada 2024
• Stare rzeczy w ogrodzie , czyli busem przez polskie ogrody SEZON 7 – OGRÓD 17 - 15 listopada 2024