Buk zwyczajny jest nadzwyczajny! W tym poście znajdziesz inspiracje, jak wykorzystać i zaaranżować buk w ogrodzie jako drzewo, żywopłot lub ozdobę rabaty.
Buk zwyczajny wbrew nazwie „zwyczajny” bynajmniej nie jest! To jedna z najbardziej wszechstronnych roślin możliwych do uprawy w naszym klimacie.
Celowo użyłem słowa „roślin” nie „drzew”, bo buk w ogrodzie może być uprawiany nie tylko jako drzewo. Jednak zanim przejdę do zaskakująco różnorodnych zastosowań i aranżacji z bukiem w roli głównej, wypadałoby przedstawić tytułowego bohatera tego postu.
Buk zwyczajny (Fagus sylvatica), inaczej buk pospolity, to jedno z najwyższych (i moim zdaniem najpiękniejszych) rodzimych drzew liściastych. Występuje naturalnie w prawie całej Europie. Przez Polskę przebiega północno-wschodnia granica zasięgu tego gatunku, w okolicach Suwałk czy Białegostoku dzikorosnące buki to rzadkość. Na szczęście na zachodzie i południu Polski, od nizin po niższe partie gór, można zwiedzać wspaniałe lasy bukowe, czyli buczyny.
.
Warto wiedzieć
Liście buka są bogate w wapń i składniki pokarmowe, powstaje z nich wyjątkowo wartościowa próchnica. W żyznych buczynach oprócz majestatycznych drzew można podziwiać mnóstwo ciekawych i rzadkich bylin, m. in. gruntowe storczyki oraz przylaszczki.
.
Buk zwyczajny może żyć 400-500 lat, osiągając ponad 25 m wysokości i 10-15 m średnicy. Jak wygląda drzewo buk, gdy może sobie pozwolić na swobodny wzrost, możesz zobaczyć na żywo w Arboretum w Wojsławicach. Tamtejszy buk został wybrany Europejskim Drzewem Roku 2024. Ale bez obaw – buk łatwo można utrzymać w ryzach, bo nie boi się przycinania.
Nawiasem mówiąc, 2025 roku polskim kandydatem na europejskie drzewo roku jest buk “Serce Wzgórz Dalkowskich”.
.
Dlaczego warto mieć buk w ogrodzie?
Powodów jest mnóstwo!
- Wszechstronne zastosowanie – Przekonasz się o tym w dalszej części tego postu.
- Różnorodność – W szkółkach można znaleźć dziesiątki odmian tego gatunku, o powolnym wzroście, kolorowych liściach i ciekawym pokroju.
- Łatwa uprawa – Buk jest w pełni mrozoodporny. Chociaż preferuje żyzne, umiarkowanie wilgotne gleby bogate w wapń i próchnicę, dobrze radzi sobie nawet w kwaśnych, ubogich i piaszczystych podłożach.
- Odporność na cięcie – Buk świetnie znosi ciecie i formowanie, więc nadaje się na żywopłoty, obwódki, niwaki, a nawet bonsai.
- Całoroczna uroda – Zimą buk bardzo długo zachowuje liście, zwłaszcza jeśli jest uprawiany w formie żywopłotu. Poza tym w stanie bezlistnym zwraca uwagę srebrzystym odcieniem kory, a w przypadku wielu odmian również niezwykłym pokrojem.
- Ekologia – Buk to żywa fabryka tlenu! W sezonie wegetacyjnym 1m² liści produkuje do 1 kg czystego tlenu. Jeśli wydaje Ci się to niewiele, pomyśl, że dorosły człowiek zużywa tylko 120-140 kg tlenu w ciągu całego roku
- Jest jadalny – Ozdobne owoce buka skrywają jadalne nasiona. Ptaki i wiewiórki je uwielbiają! Ty też możesz dodać je do ciasta albo chrupać jak bakalie. Uwaga, zachowaj umiar: w bardzo dużych ilościach orzeszki bukowe są lekko toksyczne i halucynogenne. Za to młode liście buka możesz śmiało dodawać do sałatek i kanapek. W smaku są orzechowe.
.
Buk zwyczajny w ogrodzie na 3 sposoby – najciekawsze aranżacje
Jako drzewo, krzew, bonsai (w wersji XS lub XXL), w donicy, na tarasie, a może jako żywopłot albo obwódka? Biorąc pod uwagę liczbę odmian i możliwych sposobów uprawy, buk ma nieskończenie wiele zastosowań.
Buk na żywopłot
Jeśli szukasz wartościowego drzewa na żywopłot liściasty, buk to strzał w dziesiątkę! W przeciwieństwie do szpaleru tui (żywotników), bukowy żywopłot zapewnia ogrodowej faunie pokarm i schronienie. Drobne ptaki chętnie wiją gniazda w gęstwinie jego pędów i liści. Co prawda nie jest zimozielony, ale, jak już wspomniałem, żywopłot z buka zachowuje znaczną część zaschniętych liści aż do wiosny. Dzięki temu nadal może pełnić rolę osłony przed wiatrem, hałasem i ciekawskimi spojrzeniami.
Żywopłot z buka nie musi być zielony – odmiany tego gatunku prezentują bogactwo kolorów i kształtów liści. Według mnie absolutnym hitem jest buk ‘Atropunicea’. Wiosną jego młode przyrosty są jasnoczerwone, starsze liście stają się ciemnoczerwone lub purpurowozielone (zależnie od nasłonecznienia), a jesienią przebarwiają się na pomarańczowo-żółto. ‘Atropunicea’ może tworzyć czerwone tło dla roślin ogrodowych o jasnych kwiatach i złotych liściach. Bardzo oryginalnie wygląda w zestawieniu z klasycznie zielonym bukiem pospolitym.
Decydując się założyć żywopłot z sadzonek, musisz uzbroić się w cierpliwość. Sadzonki buka na żywopłot sadzi się gęsto, co ok. 30 cm, jednak minie ładnych parę lat, zanim młode rośliny osiągną odpowiednią wysokość i utworzą zwartą ścianę.
Istnieje sprytny sposób, jak zrobić żywopłot z buka w zaledwie kilka godzin! Poniższy powstał w zaledwie jedno popołudnie! To możliwe dzięki zastosowaniu gotowych modułów żywopłotowych, oferowanych przez firmę Blumkowsky. Gotowe żywopłoty formowane to rozwiązanie dla niecierpliwych. Producent oferuje gęste, wyrośnięte moduły z żywych roślin, każdy o szerokości 1 m, w 4 opcjach wysokości do wyboru: 80 cm, 120 cm, 150 cm lub 200 cm.
Można je porównać do klocków, z których ustawia się żywe ogrodzenie. Zanim trafi do czyjegoś ogrodu, każdy pojedynczy moduł żywopłotowy z buka jest uprawiany i regularnie formowany w specjalistycznej szkółce przez 6 do 10 lat! Ty nie musisz czekać dekady: wystarczy, że zamówisz odpowiednią ilość żywych modułów. Sadzenie sprowadza się do wykopania odpowiednio długiego rowu, w którym umieszcza się gotowe moduły żywopłotowe, jeden przy drugim. To już wszystko, gęsty, wysoki żywopłot z buka gotowy! Albo z innego gatunku, bo na stronie zywoploty.eu oprócz modułów z buka zielonego i purpurowego ‘Atropunicea’ dostępnych jest kilkanaście różnych roślin żywopłotowych do wyboru. Potem wystarczy przyciąć żywopłot dwa razy w roku, późną wiosną i pod koniec lata.
Wracając do buka: ponieważ ten gatunek nie posiada kolców ani cierni, nie jest toksyczny ani nie uczula, doskonale sprawdza się w roli żywopłotu przy placu zabaw.
Albo przy ogródku warzywnym.
A jeśli zechcesz, możesz wyciąć w żywopłocie bukowym okno na świat 😉
.
Buk płaczący & co.
Podróżując Busem przez polskie ogrody wielokrotnie miałem okazje podziwiać ozdobne odmiany buka pospolitego. Największą popularnością cieszą się odmiany o płaczącym pokroju i purpurowych liściach, zwłaszcza ‘Purple Fountain’ i łudząco podobny ‘Black Swan’.
Szczególnie spodobało mi się to genialnie proste zestawienie: smukły buk płaczący ‘Purple Fountain’ o purpurowych liściach otoczony złocistym dywanem wrzosów (prawdopodobnie w odmianie ‘Barcelonaa’ lub ‘Sydney’ z serii Skyline). Ta płacząca odmiana buka sama z siebie wykształca malowniczy pokrój porównywany do przygarbionego mnicha i zachowuje go bez przycinania. Oznacza to, że rosnące obok wrzosy są bezpieczne – nikt ich nie depcze podczas pielęgnacji gwiazdy aranżacji.
Dużą popularnością cieszą się również kolumnowe odmiany buka, takie jak ‘Dawyck’ i ‘Dawyck Gold’. Jak zaaranżować buk kolumnowy w ogrodzie? Możesz go sadzić liniowo, w formie szpaleru, jako prześwitująca alternatywa dla żywopłotu. Sprawdzi się również jako pojedynczy pionowy element na rabacie albo para kolumn, po dwóch stronach bramki do ogrodu.
Miniaturowy buk ‘Rohan Red Weeping’ wcale nie tworzy pnia. Sam z siebie rośnie jako mały, purpurowy kopiec. Zaszczepiony na pniu zmiana się w parasolowate drzewko.
‘Variegata Tricolor’ to stara odmiana buka znana z trójkolorowych liści: brązowozielonych z biało-różowym marginesem. Jego purpurową wersją z pstrokatym obrzeżem jest buk ‘Purpurea Tricolor’. Mankamentem obu tych odmian jest silny wzrost (typowy dla gatunku), ale w końcu od czego masz sekator?
.
Roślinne rzeźby z buka – bonsai, niwaki i topiary
Skoro już o cięciu mowa – dlaczego by nie pójść na całość i stworzyć żywą rzeźbę z buka? W takiej wersji pasuje zarówno do ogrodu japońskiego…
…jak i nowoczesnego albo geometrycznego. Proces powstawania poniższego okazu miałem okazję śledzić podczas trzech kolejnych wizyt w ogrodzie z formowanych iglaków (i buka), który odwiedziłem w 2019 oraz dwukrotnie w 2021 roku.
Jak widać, oprócz cierpliwości oraz sekatora, do formowania przydały się także ciężarki do odginania gałęzi.
Przy okazji, podczas marcowej wizyty w 2021 roku przekonałem się, że po zimie, buk nadal zachował większość suchych liści.
Natomiast wspominając na marginesie, liściasty żywopłot z buka, pełni w tym ogrodzie rolę osłony przeciwwietrznej dla iglaków, którym, jako roślinom zimozielonym, mroźny zimowy wiatr zdecydowanie nie służy.
.
Podsumowując
Gdybym miał wybrać najbardziej wszechstronny gatunek polskiego drzewa do ogrodu, odpowiedź nasuwa się sama. Buk zwyczajny to malownicze drzewo leśne i parkowe, a zarazem idealny materiał na żywopłot (w tym w wersji modułowego żywopłotu last minute). Kolorowy, wszechstronny i łatwy w uprawie – czego chcieć więcej?
.
.
Post we współpracy z marką Blumkowsky – gotowe żywopłoty
