Paprocie wprowadzają w ogrodzie pradawną, tajemniczą atmosferę. Kojarzą się z lasem i naturą, ale pasują nie tylko do naturalistycznych nasadzeń. Udowadniają to aranżacje przedstawione w tym poście.
W Polsce naturalnie występuje kilkadziesiąt gatunków paproci, w ogrodzie można uprawiać również obce, mrozoodporne gatunki. Nieregularny, dziki pokrój oraz koronkowe liście paproci w pełni rekompensują brak kolorowych kwiatów. Pióropusze koronkowych liści tworzących bujne fontanny – taki wygląd w pełni rekompensuje brak kolorowych kwiatów. Bo, jak wiadomo, kwiat paproci można spotkać tylko w bajkach. Czyżby?
.
Warto wiedzieć
Paprocie nie tworzą kwiatów ani nasion. Do rozmnażania się wykorzystują zarodniki, które są wytwarzane w zarodniach. Zarodnie u większości paproci znajdują się na spodniej stronie niezróżnicowanych liści. Jednak niektóre gatunki tworzą dwa rodzaje liści: zielone liście asymilacyjne, służące do prowadzenia fotosyntezy, oraz liście zarodnionośne, czyli sporofile. Te ostatnie różnią się wielkością, budową i kolorem (przeważnie są brunatne). Tworzą je m.in. pióropusznik strusi, długosz królewski i onoklea wrażliwa. Prawdopodobnie to one dały początek legendzie o kwiecie paproci.
.
Paprocie to bardzo zróżnicowana grupa roślin, jednak w ogrodach przeważa kilka podstawowych gatunków. Na początek kwartet rodzimych paproci, wśród których najpopularniejszy jest…
Pióropusznik strusi (Matteucia struthiopteris) to rodzima paproć osiągająca do 1,5 m wysokości. Tworzy lejkowate fontanny jasnozielonych, podwójnie pierzastych liści, porównywanych do strusich piór. Późnym latem w centrum „lejka” wyrastają krótsze (50-60 cm), sztywne ciemnobrązowe liście zarodnionośne. Utrzymują się przez całą zimę, podczas gdy liście asymilacyjne jesienią zasychają i opadają.
Narecznica samcza (Dryopteris filix-mas) – znana też jako paprotnik samczy – to kolejny polski gatunek paproci. Ma pierzaste, łukowato wygięte, półzimozielone liście o długości do 1 m, zebrane w gęstą rozetę. Liście nie są zróżnicowane, pod spodem każdego z nich znajdują się brązowe kupki zarodni.
Wietlica samicza (Athyrium filix-femina) to pospolita leśna paproć. Jej jasnozielone podwójnie pierzaste liście są duże (do 100 cm długości), ale delikatne i miękkie. Rozkładają się luźno na boki, tworząc rozłożyste kępy. Na zimę liście zasychają, więc wietlica znika aż do wiosny.
Języcznik zwyczajny (Phyllitis scolopendrium) – rodzima, ale rzadko spotykana paproć objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. W ogrodach można sadzić tylko okazy pochodzące ze sprawdzonych źródeł! W przeciwieństwie do większości paproci ma niepodzielone, językowate liście. Są zimozielone i wąskie (3-6 cm szerokości przy 15-60 cm długości). Tworzą szerokie rozety wysokości 20-40 cm. Od innych paproci odróżnia go również upodobanie do wapiennych gleb o lekko zasadowym odczynie.
.
Szukasz rarytasów? Być może przypadną Ci do gustu dwie „koronkowe”, obce paprocie.
Adiantum powabne (Adiantum venustum) – inaczej niekropień wdzięczny – to himalajska paproć rzadko spotykana w polskich ogrodach. Ma tylko 15-30 cm wysokości, zachwyca powabem delikatnych, filigranowych, trójkątnych liści zbudowanych z setek drobnych listków. Gatunek jest zimozielony i mimo obcego pochodzenia w pełni mrozoodporny, do tego toleruje krótkotrwałą suszę.
Paprotnik szczecinkozębny (Polystichum setiferum) – to zimozielona paproć o podwójnie pierzastych, sierpowato zakrzywionych liściach o długości do 50 cm. Są jaskrawozielone, gęste, miękkie w dotyku i powcinane jak koronka. Nazwa gatunkowa pochodzi od brązowych szczecinek, gęsto pokrywających ogonki liściowe oraz pąki. Paprotnik pochodzi z Europy Zachodniej i basenu Morza Śródziemnego, jednak w Polsce jest w pełni mrozoodporny.
.
Jak uprawiać w ogrodzie
Paprocie, z kilkoma wyjątkami, preferują warunki panujące w lasach typowych liściastych lub mieszanych, czyli cieniste lub półcieniste stanowiska oraz umiarkowanie wilgotną, lekko kwaśną glebę bogatą w próchnicę. Problem chorób i szkodników praktycznie ich nie dotyczy. Rodzime gatunki są w pełni mrozoodporne, natomiast niektóre obce paprocie ogrodowe mogą wymagać okrywania na zimę. Większość ogrodowych paproci jest w stanie przetrwać nasłonecznienie, o ile będą mieć pod dostatkiem wilgoci. I na odwrót: znoszą krótkotrwałe przesuszenie, pod warunkiem że rosną w cieniu. Stąd aranżacje w ogrodzie można podzielić na dwie główne grupy: w cieniu oraz nad wodą.
.
Zanim przejdziemy dalej, polecam Ci podręcznik mojego autorstwa “Jak przejść z ogrodem na TY?”.
To prawdziwa gratka nie tylko dla tych, którzy są dumnymi właścicielami ogrodów, działek czy domów, ale i tych, którzy dopiero myślą o ich zakupie lub budowie. W podręczniku odnajdziesz wszystkie odpowiedzi na najbardziej nurtujące Cię pytania, które będą Ci towarzyszyły od poszukiwań działki do urządzenia lub przebudowy ogrodu. To jedyne opracowanie, które jeszcze bardziej szczegółowo niż na blogu, w prosty, praktyczny i oparty na przykładach sposób, tłumaczy zawiłe sprawy geodezyjne, granic działek i problemów z tym związanych, niwelacji terenu i samodzielnego, kompleksowego zaprojektowania i wykonania ogrodu.
Jestem przekonany, że podręcznik pomoże Ci nie tylko rozwiązać szereg problemów, ale również może przyczynić się do oszczędności Twojego czasu, nerwów i pieniędzy.
.
Wspomnę również, że post możesz zobaczyć także w wersji filmowej, w której głosu udziela moja 17- letnia Córka:
.
Paprocie w ogrodzie – aranżacje
- Ściana paproci
W naturze pióropusznik strusi zwykle rośnie w dużych skupiskach. Nic dziwnego – rozrasta się szybko poprzez płytkie kłącza, przez co bywa ekspansywny. Można to przekuć na swoją korzyść, tworząc z niego gęsty parawan. Pióropusznik świetnie nadaje się do tej roli również ze względu na wysoki wzrost. Paprociową ścianę oddzielono od trawnika niskim, wiklinowym płotkiem, który podkreśla naturalny charakter aranżacji. Siedząc przy palenisku, w pobliżu można się poczuć jak na biwaku w lesie.
.
- Z różanecznikami
Paprocie i różaneczniki mają niemal identyczne wymagania co do stanowiska i podłoża. Jedyna różnica tkwi w upodobaniu różaneczników do silnie kwaśnej gleby, podczas gdy paprocie wolą odczyn lekko kwaśny. Jedne i drugie są w stanie się dostosować, dlatego wspaniale się ze sobą dogadują – i pięknie razem wyglądają. Bujne, ażurowe kępy paproci (w tym przypadku pióropusznika strusiego) równoważą masywny wygląd zimozielonych rododendronów, wizualnie rozluźniając aranżację.
.
- Obok funkii
Gdyby zrobić sondaż wśród ogrodników i właścicieli ogrodów, zadając pytanie: „Co posadzić na cienistej rabacie?”, najprawdopodobniej dwie najczęstsze odpowiedzi brzmiałyby „paprocie” i „funkie/ hosty”. Zarówno paprocie, jak i funkie to klasyczni kandydaci do cienia. Słyną z dekoracyjnych liści, mają identyczne preferencje względem stanowiska i gleby, ponadto są niewymagające w pielęgnacji. Aż się prosi, by posadzić je obok siebie! Jest jedno ale: funkie tracą liście na zimę i pozostawiają po sobie puste miejsce. Jeśli nie chcesz, by rabata była „goła” aż do wiosny, lepiej posadź obok nich paprocie zimozielone lub półzimozielone. Do tych ostatnich należy narecznica samcza, która zimą zachowuje część ulistnienia, jednak mimo wszystko w chłodnych miesiącach traci sporo na urodzie. Dlatego w tym ogrodzie w sąsiedztwie funkii i narecznicy posadzono wiecznie zielone bukszpany, które pozostają atrakcyjne przez cały rok. W sezonie wzrok przyciąga również ciekawe ulistnienie wiązu drobnolistnego oraz purpurowego buka pospolitego.
Paprocie w ogrodzie i ich aranżacje muszą być przemyślane. Pióropusznik strusi zimą całkowicie traci ulistnienie, tak samo jak funkie. W tym przypadku receptą na zimową pustkę okazały się szpilka gnejsowa oraz kora kamienna. Kamień jest stały i niezmienny, więc również zimą będzie na czym oko zawiesić.
.
Myślisz o wyjątkowym, ciepłym i klimatycznym domu w cenie kawalerki?
.
- Z iglakami
Co prawda, paprocie w większości występują w naturze w lasach liściastych i mieszanych, niemniej doskonale współgrają z iglakami. Te dwie grupy roślin wzajemnie podkreślają swój leśny charakter, użyczając go całej aranżacji. Przy okazji, iglakom, tak jak innym roślinom zimozielonym, służy wysoka wilgotność powietrza, którą uwielbiają również paprocie.
.
- Przy kąciku wypoczynkowym
Paprocie w ogrodzie i aranżacje z ich udziałem mogą mieć także terapeutyczny charakter. Pradawny, dziki wygląd paproci i panująca wokół nich tajemnicza atmosfera sprzyjają odcięciu się od codziennych problemów i wyciszeniu. Właśnie taki klimat jest pożądany w kąciku wypoczynkowym. Jest jedno ale: gęste kępy paproci są doskonałą kryjówką dla kleszczy. Tak naprawdę to nie same paprocie wabią te pasożyty, lecz warunki, w jakich rosną. Po prostu kleszcze lubią wilgoć i cień, a miękkie, bujne liście paproci zapewniają im dogodne schronienie. Problem do pewnego stopnia zredukuje posadzenie paproci w pewnej odległości od siebie, tak by powietrze mogło swobodnie krążyć pomiędzy kępami. Z drugiej strony, kleszcze lubią chować się również w wysokich trawach, gęstych krzewach i wśród zwartych ścian pnączy, zwłaszcza w cienistych miejscach. Jak widać, rezygnacja z paproci nie eliminuje ryzyka zasiedlenia cienistych zakątków ogrodu przez kleszcze, więc obecność tych roślin w kąciku wypoczynkowym nie jest wykluczona. Na poniższym przykładzie pióropusznik strusi sąsiaduje z jałowcem sabińskim oraz hortensją ogrodową, której ciemnoróżowe kwiaty wyraźnie kontrastują z ciemną zielenią, ożywiając aranżację.
Tu natomiast łan pióropusznika strusiego częściowo okala okrągły brukowany placyk. Paprocie oddzielają kącik wypoczynkowy od oczka wodnego, świerku oraz wierzby babilońskiej, a potem ciągną się dalej przez rabatę wysypaną korą kamienną. Akcent koloru zapewniają petunie posadzone w drewnianych cebrzykach.
.
- Nad stawem
Paproć pióropusznik strusi o jasnozielonych liściach wyraźnie odznacza się na bordowym tle klonu palmowego ‘Dissectum Garnet’. Obu roślinom służy wysoka wilgotność powietrza panująca nad brzegiem stawu, dlatego mogą tu rosnąć w pełnym słońcu. Złoty akcent zapewnia suchodrzew mirtolistny ‘Aurea’, a słodyczy dodają poziomki. Po przeciwnej stronie ścieżki widać choinę kanadyjską, świerka kłującego oraz jałowce.
.
Natomiast o hydroterapii w ogrodzie oraz jej zaletach, przeczytasz w tym cyklu na blogu.
.
- Pod koroną drzewa
Jeśli chcesz posadzić paprocie w ogrodzie i planujesz ich aranżacje, może spodoba Ci się ten przykład? Narecznica samcza należy do szczególnie wytrzymałych, tolerancyjnych paproci, dlatego jest w stanie znieść nawet bliskie sąsiedztwo orzecha włoskiego, który za sprawą zawartego w liściach i korzeniach juglonu skutecznie hamuje rozwój co wrażliwszych roślin ze swojego otoczenia. W sezonie pod koroną wysokiego, liściastego drzewa panuje cień, a wiosną jest tutaj pod dostatkiem światła dla roślin cebulowych, takich jak tulipany. Orzech rozpoczyna rozwój dość późno, więc wiosenne kwiaty zdążą zapaść w letni spoczynek, nim korona drzewa szczelnie pokryje się liśćmi. Latem taki zielony baldachim zapewni paprociom chłodny cień.
Alternatywą jest posadzenie paproci pod wysokim krzewem, takim jak kalina koralowa ‘Roseum’ oraz ognik szkarłatny z poniższego przykładu. Przy okazji, narecznica samcza zapewnia płynne przejście pomiędzy obwódką z bukszpanu a grupą krzewów.
.
- Nad strumykiem
Wartko płynący strumyk, zwłaszcza kręty i z kaskadami, kojarzy się z dziką naturą. To wrażenie pogłębią paprocie rosnące przy brzegu. Nie chodzi o to, aby stworzyć z nich szpaler wzdłuż całego strumyka. Przeciwnie, znacznie bardziej naturalnie wyglądają kępy paproci rozrzucone w kilku miejscach. Ze względu na wilgotny mikroklimat będą się tam czuły jak w domu.
.
Podsumowując
Paprocie i ich aranżacje są niezastąpione w ogrodzie naturalistycznym, a także rustykalnym.
Doskonale czują się pod koronami drzew, wysokimi krzewami, nad strumykiem czy oczkiem wodnym. W takich miejscach wyglądają tak, jakby rosły tam od zawsze. To idealne rośliny okrywowe, ale mniej ekspansywne gatunki możesz zastosować również jako pojedyncze akcenty.
