Południe Europy kojarzy się z beztroskim, słonecznym wypoczynkiem z szumem lazurowych fal w tle i aromatem wonnych ziół dookoła. Możesz na stałe przenieść wakacyjną atmosferę do własnego ogrodu, urządzając go w stylu śródziemnomorskim.
Podczas podróży w ramach projektu „Busem przez polskie ogrody” staram się dostrzegać i kolekcjonować pomysły na ciekawe i wyjątkowo efektowne dekoracje lub oryginalne aranżacje, godne polecenia i przeniesienia do własnego ogrodu. Coraz większą popularność zyskują aranżacje inspirowane krajobrazem i kulturą południa Europy. Klasyczna elegancja z nutą szaleństwa i gorącego temperamentu – tak można streścić styl nawiązujący do włoskiej Riwiery, francuskiej Prowansji, greckich wysp czy malowniczej Dalmacji, będących od dawna niedoścignionym wzorcem do naśladowania i obiektem westchnień ogrodników z całej Europy i nie tylko.
Wraz z ociepleniem klimatu do Polski na dobre zawitały rośliny ze śródziemnomorskim rodowodem i zadomowiły się u nas w gruncie. Uzupełniając je o egzotyki uprawiane w pojemnikach, a także umiejętnie dobierając nawierzchnię, małą architekturę, meble i dodatki, możesz spełnić marzenie o wiecznych wakacjach. Czyli urządzić swój ogród w śródziemnomorskim stylu.
.
Jak urządzić ogród w stylu śródziemnomorskim – najważniejsze cechy
Pozornie to styl stosunkowo „egzotyczny” i wyraźnie różny od naszych rodzimych ogrodów typowych dla lokalnego klimatu. Zasadniczo cechuje się ograniczeniem lub całkowitą rezygnacją z trawników na rzecz nawierzchni brukowanych, kamiennych, żwirowych lub wyłożonych terakotą. Do tego obfituje we wszelkiego rodzaju murki, schodki, tarasy, płytkie baseny, fontanny i miejsca wypoczynkowe. Roślinność jest raczej prosta, z gatunkami wiecznie zielonymi oraz kwiatami w pastelowych kolorach, uzupełnionych kilkoma plamami intensywnych barw. Cechą charakterystyczną ogrodów śródziemnomorskich są również rośliny uprawiane w pojemnikach, a także specjalnie wydzielone ziołowe aromatyczne zakątki. Nie powinno zabraknąć też pnączy, z winoroślą na czele.
.
Śródziemnomorskie rośliny
Generalnie śródziemnomorski klimat jest cieplejszy i bardziej suchy od naszego. Niemniej bezdeszczowe, skrajnie upalne lata i łagodne, bezśnieżne zimy zdarzają się coraz częściej również w naszych szerokościach geograficznych. Być może już niedługo czerpanie ogrodowych inspiracji rodem z Południa stanie się wręcz koniecznością.
A zatem, od ogółu do szczegółu.
Nasadzenia roślinne to w większości swobodne, niezbyt gęste, inspirowane naturalnym krajobrazem wybrzeża Morza Śródziemnego. Powinny dominować gatunki wiecznie zielone i sucholubne, typowe dla tamtejszego klimatu. Alternatywnie możesz zdecydować się na tradycyjny układ rabaty, z wyższymi gatunkami z tyłu, a niższymi z przodu, jednak nie przesadzaj z symetrią. Tak czy inaczej dla lepszego efektu rabaty najlepiej wyłożyć żwirem i większymi kamieniami.
W większym ogrodzie można skusić się na luźny szpaler zimozielonych kolumnowych iglaków, na przykład wzdłuż podjazdu lub ogrodzenia.
Ogród w stylu śródziemnomorskim ma w sobie zarówno cechy ogrodu ozdobnego, jak i użytkowego. Dojrzewające w słońcu winogrona, soczyste pomidory i wonne zioła nie muszą mieć specjalnie wydzielonego miejsca, można je wkomponować w dekoracyjne rabaty.
Zresztą, rośliny na południu Europy uważane za typowo użytkowe, jak choćby oliwka, figowiec, granat, opuncja czy kapar, u nas są traktowane jak egzotyczne rarytasy.
Ogród śródziemnomorski jest z założenia słoneczny i suchy, poprzecinany ażurowymi skrawkami cienia rzucanego przez pergole i altany obrośnięte pnączami oraz korony nielicznych drzew. Jeśli Twoja działka jest cienista, z dużą liczbą wysokich drzew o gęstych koronach, albo bardzo żyzna, wilgotna czy wręcz podmokła, lepiej zdecyduj się na inny styl ogrodowy.
.
Drzewa i duże krzewy
Wśród drzew dominują iglaki, takie jak cyprysy o charakterystycznej smukłej sylwetce, sosny pinie, a także ciepłolubne drzewa owocowe, m.in. oliwka europejska oraz cytrusy.
W polskich warunkach klimatycznych lepiej znaleźć dla nich odpowiedniki lepiej przystosowane do mroźnych zim.
Kolumnowe jałowce (Juniperus) i cyprysiki (Chamaecyparis) mogą z powodzeniem zastąpić cyprysy (Cupressus sempervirens).
Zamiast sosny pinii (Pinus pinea) możesz zastosować sosny: pospolitą (Pinus sylvestris), czarną (Pinus nigra), wejmutkę (Pinus strobus), smołową (Pinus rigida) lub którąś z ich wielu krewniaczek.
Oliwnik wąskolistny (Elaeagnus angustifolia) i baldaszkowaty (Elaeagnus umbellata)
które na pierwszy rzut oka bardzo przypominają oliwkę europejską (Olea europaea).
Również grusza wierzbolistna (Pyrus salicifolia) doskonale imituje oliwkę.
Poncyria trójlistkowa (Poncirus trifoliata) to jak dotąd jedyny cytrus możliwy do całorocznej uprawy w gruncie w polskim klimacie. Niestety, jej owoce są niejadalne.
Prawdziwe pomarańcze, cytryny, mandarynki i kumkwaty możesz uprawiać w dużych donicach – przy odpowiedniej pielęgnacji owocują zaskakująco obficie! Latem i wczesną jesienią doskonale czują się na słonecznym tarasie, ale chłodniejsze miesiące muszą spędzić w pomieszczeniu.
Z drzew owocowych dobrym wyborem będą brzoskwinia (Prunus persica), migdałowiec jadalny (Prunus dulcis) lub kasztan jadalny (Castanea sativa).
.
Do śródziemnomorskiego stylu idealnie pasują gatunki sucholubne o drobnych liściach, takie jak:
tamaryszki: drobnokwiatowy (Tamarix) i pięciopręcikowy,
rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides).
Gatunkiem typowym dla krajów śródziemnomorskich, który przy starannym zabezpieczeniu na zimę może rosnąć w gruncie, jest figowiec właściwy (Ficus carica). Jeśli wybierzesz mrozoodporną, samopylną odmianę, np. ‘Brown Turkey’, ‘Morena’ albo ‘Bornholm’, możesz liczyć na naprawdę obfite plony.
.
W roli zimozielonego żywopłotu idealnie sprawdzi się laurowiśnia wschodnia (Prunus laurocerasus) lub ostrokrzewy: kolczasty (Ilex aquifolium) albo meservy (Ilex x meserveae).
Pamiętaj, że nie chodzi o tworzenie kolekcji śródziemnomorskiej flory, lecz o inspirowanie się stylem śródziemnomorskich ogrodów i uprawianymi tam roślinami, niekoniecznie lokalnie spotykanymi.
Całoroczną atrakcją z pewnością będzie południowoamerykańska araukaria chilijska (Araucaria araucana).
Morwa biała (Morus alba), choć pochodzi z Azji, jest często uprawiana na południu Europy. W Polsce możesz ją bez obaw posadzić w ogrodzie, a potem cieszyć się widokiem niepowtarzalnych liści i zajadać słodkie jak miód owoce. Może rosnąć jako drzewo, krzew, żywopłot, a nawet może być materiałem na tzw. żywą architekturę.
Kolejną Azjatką popularną w śródziemnomorskich ogrodach jest albicja jedwabista (Albizia julibrissin). W najcieplejszych regionach Polski starsze drzewa dobrze zimują w gruncie.
Do południowego stylu pasują również inne drzewa z rodziny bobowatych, o obcym pochodzeniu, jak choćby amerykańska glediczja trójcierniowa (Gleditsia triacanthos),
a także wiele europejskich krzewów, na przykład janowiec sterczący (Echinospartum horridum),
żarnowiec miotlasty (Cytisus scoparius)
oraz moszenki południowe (Colutea arborescens).
.
Małe krzewy, krzewinki i byliny
Lawenda (Lavandula angustifolia), lawenda i jeszcze raz lawenda!
Śródziemnomorski ogród nie może się bez niej obejść! Możesz ją uzupełnić (lub ostatecznie zastąpić) kocimiętką Faassena (Nepeta faassenii)
albo perowskią łobodolistną (Perovskia atriplicifolia).
Powietrze powinien wypełniać aromat ziół: rozmarynu,
tymianku,
kocanek włoskich, majeranku, szałwii
i wspomnianej lawendy, a także jednorocznej bazylii.
Agawy, z nielicznymi wyjątkami, przemarzają w gruncie. Zamiast nich lepiej posadzić bardzo podobną, a przy tym znacznie wytrzymalszą jukę karolińską (Yucca filamentosa).
Kaktusy w ogrodzie? Czemu nie! Doskonale komponują się ze śródziemnomorskim stylem. Wiele odmian opuncji (Opuntia), echinocereusa (Echinocereus) i eskobarii (Escobaria) może spędzić zimę na zewnątrz. Warunkiem jest zaciszne miejsce i suche, doskonale przepuszczalne podłoże – choćby mieszanka piasku i żwiru.
Spośród typowych kwitnących bylin warto postawić na różne gatunki mikołajka (Erinum), przegorzanu (Echinops),
kłosowca (Agastache), rozchodników (Sedum), pustynnika (Eremurus), macierzanek (Thymus) i czosnków ozdobnych (Allium),
a także trytomę groniastą (Kniphofia uvaria), werbenę patagońską (Verbena bonariensis),
wilczomlecz błękitnawy (Euphorbia characias), wilczomlecz mirtowaty (Euphorbia myrsinites)
oraz delikatną gaurę Lindheimera (Gaura lindheimeri).
Klimat upalnego, nadmorskiego kurortu podkreślą delikatne trawy ozdobne, takie jak ostnice (Stipa), trzcinniki (Calamagrostis) i rozplenice (Pennisetum alopecuroides).
.
Pnącza
Numerem jeden jest winorośl właściwa (Vitis vinifera). Wszak śródziemnomorski krajobraz bez winnic byłby tym, czym polski bez jabłoniowych sadów. Południowcy podnieśli uprawę winorośli do rangi sztuki, podobnie jak przyrządzanie z niej szlachetnych trunków. Dlatego altana, pergola lub choćby kratka opleciona dojrzewającymi w słońcu słodkimi gronami wręcz musi znaleźć się w śródziemnomorskim ogrodzie.
Warto ją uzupełnić o ozdobne pnącza. W zastępstwie ciepłolubnej bugenwilli sprawdzi się obficie kwitnący milin amerykański (Campsis radicans),
glicynia (Wisteria),
lub powojniki (Clematis).
Ciekawym dodatkiem może być obwojnik grecki (Periploca graeca).
.
Rośliny w pojemnikach
Wiele roślin typowych dla śródziemnomorskich ogrodów w Polsce nie ma szans przetrwać zimy na zewnątrz. Nic straconego – możesz je uprawiać w donicach lub skrzynkach i na chłodne miesiące wnosić do pomieszczenia.
Do tej grupy zaliczają się m.in. oleander (Nerium oleander),
wawrzyn szlachetny (Laurus nobilis), kuflik cytrynowy (Callistemon citrinus), granatowiec właściwy (Punica granatum)
oraz cytrusy (Citrus).
Wśród bylin warto wymienić pelargonie (Pelargonium), najlepiej czerwone,
oraz agapant (Agapanthus).
Spośród śródziemnomorskich pnączy niezimujących w gruncie najpopularniejsze są bugenwilla gładka (Bougainvillea glabra),
ołownik uszkowaty (Plumbago auriculata),
marakuja, czyli męczennica (Passiflora),
oraz jaśmin gwiazdkowy (Trachelospermum jasminoides).
.
Śródziemnomorska mała architektura i nawierzchnie
Ścieżki wysypane żwirem swobodnie przechodzące w rabaty ściółkowane tym samym materiałem, taras wyłożony terakotą lub kamiennymi płytami (idealny byłby piaskowiec), gdzieniegdzie większe głazy do dekoracji. Tylko tyle wystarczy, by w przenieść się na południe Europy, nie ruszając się poza granice kraju.
Suche murki oporowe z piaskowca lub ostatecznie polnych kamieni podkreślą śródziemnomorski charakter ogrodu. W tym przypadku skarpa okazuje się atutem.
Pergola lub altana będą niezastąpione, o ile nie masz wolnego miejsca przy południowej, słonecznej ścianie domu czy muru. W końcu winorośl i inne pnącza muszą się po czymś piąć.
.
Śródziemnomorskie dodatki i dekoracje
Latynoska kultura obfituje w okazje zarówno do leniwego wypoczynku, jak i hucznego świętowania. Niezależnie od tego, czy marzy ci się błoga sjesta czy fiesta do białego rana, powinieneś móc je urządzić w swoim śródziemnomorskim ogrodzie. Dlatego nie może w nim zabraknąć kącików wypoczynkowych, wygodnych mebli i subtelnego oświetlenia. Przykładem może być cienisty zakątek z hamakiem lub stołem i wygodnymi fotelami ogrodowymi, osłonięty ażurowym sklepieniem pnączy porastających altanę czy wiatę, gdzie wystarczy sięgnąć dłonią po soczyste winogrona zwieszające się tuż nad głową.
Nad skąpanym w słońcu tarasem przyda się rozwijana markiza lub parasol ogrodowy.
Zewnętrzna kuchnia ułatwi i uatrakcyjni biesiadowanie na świeżym powietrzu, czyli ulubiony „sport” południa Europy. Warto skusić się chociaż na kamienny piec lub grill. W sąsiedztwie powinny rosnąć aromatyczne zioła, które pozwolą poczuć południowy klimat wszystkimi zmysłami.
Donice i inne pojemniki na rośliny powinny być wykonane z terakoty, ewentualnie kamienia lub ceramiki. Tworzywa sztuczne i metal są wykluczone!
Co kraj, to obyczaj – nie ma jednego, uniwersalnego stylu śródziemnomorskiego. Tak samo jak przyroda zmieniająca się diametralnie na przestrzeni kilkudziesięciu, kilkuset kilometrów, tak lokalna kultura i tradycje kształtują estetykę ogrodów, nadając im charakterystyczny sznyt. Sztandarowym przykładem jest kolorystyka, nie tyle roślin, co przede wszystkim elementów architektury, mebli, dodatków i dekoracji. W dużym uogólnieniu można przyjąć, iż we włoskich ogrodach dominują barwy ziemi: brązy, beże, szarości, ochra, piaskowożółty i ceglasty.
W greckim ogrodzie w kolorystyce architektury i dekoracji przeważają biel oraz błękit w nasyconych odcieniach.
Hiszpanie kochają płomienne barwy: gorącą czerwień, pomarańcz i żółć, które bez wahania zestawiają z mocnym fioletem, soczystą zielenią i śnieżną bielą.
Śródziemnomorski styl, niemający nic wspólnego z geometrycznym, formalnym, „francuskim” ogrodem znanym z Wersalu, dotarł także do Francji. Widać go przede wszystkim w Prowansji słynącej z rozległych pól lawendy. Również w tamtejszych ogrodach ważną rolę odgrywa lawendowy fiolet uzupełniony subtelnym różem, bielą, brązem i kroplą błękitu.
.
Podsumowując
Śródziemnomorski styl niezawodnie wnosi do ogrodu wakacyjną atmosferę i wprawia w błogi nastrój. Oczywiście nie musisz stosować go w całym założeniu. Wystarczy, że urządzisz w ten sposób kącik wypoczynkowy na patio albo słoneczny taras, czyli miejsca, gdzie będziesz spędzał relaksującą sjestę lub alternatywnie urządzał fiestę z przyjaciółmi.
