Ocieplenie klimatu najdotkliwiej daje o sobie znać latem. Fale upałów to nie wszystko: często towarzyszą im wielotygodniowe susze. Dla ogrodu to prawdziwe wyzwanie, bez codziennego nawadniania ani rusz! Chyba że postawisz na rośliny odporne na suszę.
Jasne, możesz zainstalować system automatycznego nawadniania lub ostatecznie tracić czas z wężem ogrodowym w dłoni czy nawet biegać tam i z powrotem z konewką. Jednak ceny wody rosną, ponadto w okresach suszy w wielu gminach są wprowadzane zakazy podlewania ogrodów. Własna studnia głębinowa to fajna sprawa, ale niewiele daje, gdy po wielotygodniowej przerwie w opadach wody podziemnej zaczyna brakować.
Każda roślina potrzebuje do życia wody, ale nie każda tyle samo. Podczas gdy hortensje ogrodowe, wysokie floksy czy niecierpki więdną po jednym upalnym dniu bez podlewania, tamaryszki, przegorzany i rozchodniki nie dają nic po sobie poznać nawet po tygodniu, dwóch lub nawet dłużej.
I właśnie to jest wspaniałe w roślinach sucholubnych, czyli mówiąc profesjonalnie kserofitach. Ale to nie jedyny powód, by je uprawiać. Kolejnym jest ich oryginalny, charakterystyczny wygląd.
.
Warto wiedzieć
Wygląd roślin to nie przypadek: różne gatunki w toku ewolucji przystosowały się do warunków panujących w ich naturalnych siedliskach. Dotyczy to także roślin sucholubnych. Sukulenty, takie jak kaktusy, rozchodniki, rojniki i wilczomlecze, gromadzą wodę w specjalnych tkankach (tzw. miękiszu wodnym), dlatego ich liście i/lub łodygi są mięsiste i soczyste. Drugą grupą są suchorośla, czyli rośliny o niezwykle rozbudowanym systemie korzeniowym (jak u rokitnika), zdolnym wyssać z gleby każdą kropelkę wody. Żeby ograniczyć parowanie wody, ich liście są silnie zredukowane i twarde (jak u tamaryszka czy jałowca). Z tej samej przyczyny nadziemne części roślin sucholubnych są często pokryte powłoką zatrzymującą wilgoć, najczęściej woskiem lub kutnerem (gęstymi włoskami), co nadaje im szare, srebrzyste lub sine zabarwienie. Z kolei czerwone lub purpurowe odcienie liści to ochrona przed palącymi promieniami pełnego słońca, które zwykle towarzyszy suszy: w takich warunkach niektóre rośliny wytwarzają barwniki działające jak filtr przeciwsłoneczny.
.
Dobierając odpowiednie gatunki sucholubnych drzew, krzewów i bylin, można tworzyć różnorodne, całorocznie piękne kompozycje. Oczywiście, nie musisz obsadzać roślinami całego ogrodu…
.
Gdzie sadzić rośliny sucholubne?
Z reguły rośliny odporne na suszę są jednocześnie światłolubne, więc najlepiej sadzić je w pełnym słońcu (zresztą właśnie tam zwykle jest najbardziej sucho). Doskonale znoszą piaszczyste i kamieniste gleby, nawet te uboższe, za to posadzone w ciężkim, gliniastym, nieprzepuszczalnym i bardzo żyznym podłożu zaczynają chorować, gnić i wymarzać zimą. Nawet jeśli masz w ogrodzie przeciętną glebę – ani zbyt lekką, ani zbyt ciężką – przed posadzeniem typowo sucholubnej rośliny nie zaszkodzi rozluźnić gleby piaskiem i wysypać na dno dołka warstwę drenażu. Większość szkodników omija rośliny sucholubne z daleka.
Szczególne upodobania roślin sucholubnych to w gruncie rzeczy zalety. Nie trzeba ich podlewać ani nawozić, w związku z tym są praktycznie samowystarczalne. Warto to wykorzystać, obsadzając nimi tzw. trudne miejsca:
- słoneczne skarpy
- kamieniste nasypy
- rabaty oddalone od domu i źródeł bieżącej wody (w związku z tym kłopotliwe do podlewania)
- rabaty w pełnym słońcu, przy południowej ścianie domu, częściowo osłonięte od deszczu okapem dachu
Oczywiście możesz też zaaranżować stanowiska typowo dla roślin sucholubnych, dopasowane do ich potrzeb i podkreślające ich oryginalną urodę:
- rabaty żwirowe
- suche skalniaki (rzadko podlewane i w pełnym słońcu)
Drobne rośliny sucholubne sprawdzą się także:
- na zielonym dachu
- na zielonej ścianie
- w szczelinach kamieni i fugach suchych murków
Skoro już wiesz, gdzie sadzić rośliny sucholubne i dlaczego warto, pora w końcu przejść do clou programu, czyli tytułowych 10 roślin sucholubnych. Zanim jednak to, wspomnę również, że post możesz zobaczyć także w wersji filmowej, w której głosu udziela moja 17- letnia Córka:
.
Rośliny odporne na suszę – 10 najważniejszych gatunków
- Rozchodniki
Istnieje kilkaset gatunków rozchodników (Sedum), do tego całe mnóstwo mieszańców i ogrodowych odmian. Większość płoży się nisko i szeroko po ziemi. Mają całoroczne liście przypominające wałeczki, łuski, różyczki albo kulki, zielone, niebieskie, żółte, szare, czerwone, fioletowe, różowe, pstrokate i do tego zmieniające kolor zależnie od pory roku. Kwitną wiosną lub latem na żółto, biało lub różowo. Pochodzą m.in. od rozchodnika ościstego (Sedum rupestre),
kamczackiego (Sedum kamtschaticum),
białego (Sedum album),
sześciorzędowego (Sedum sexangulare),
kaukaskiego (Sedum caucasicum),
ostrego (Sedum acre),
błękitnego (Sedum caeruleum).
Jest też sporo odmian, które tworzą zwarte kępy i wysoko wznoszą parasole kwiatów. Pochodzą od rozchodnika wielkiego (Sedum maximum) i okazałego (Sedum spectabile). Kwitną późnym latem i jesienią na różowo, fioletowo lub biało, a po zaschnięciu ich kwiatostany pozostają dekoracyjne także zimą.
Jeśli chcesz zgłębić nieco temat rozchodników, znajdziesz o nich więcej informacji w tym poście.
.
- Rojniki
Rojniki (Sempervivum) tworzą efektowne, regularne różyczki złożone z mięsistych liści, które w zależności od odmiany mogą być zielone z różowymi, bordowymi, purpurowymi czy brązowymi przebarwieniami. Rosną wszędzie, gdzie znajdą choć odrobinę wody i podłoża. Są niskie, ich wysokość nawet w czasie kwitnienia nie przekracza 10 cm, ale rozrastają się wszerz poprzez coraz to nowe młode rozetki. Latem z najstarszych rozetek wyrastają wierzchotkowate kwiatostany, białe lub różowe.
Rojniki są idealne do tworzenia niecodziennych aranżacji i sadzenia w nietypowych miejscach. Mnóstwo inspiracji na zastosowanie tych roślin znajdziesz w tym oraz tym poście.
.
- Słonecznica
Słonecznica (Delosperma) to kolejny niski, płożący sukulent (zaledwie 5-10 cm wysokości). Należy do rodziny przypołudnikowatych i w naturze występuje w Afryce i na Półwyspie Arabskim, czyli w klimacie cieplejszym od naszego. Niemniej niektóre odmiany zaskakująco dobrze zimują w gruncie, o ile w czasie mrozów mają zupełnie sucho. Słonecznica tworzy bardzo gęste dywany wałeczkowatych, jasnozielonych, mięsistych liści, wśród których od czerwca do sierpnia pojawiają się liczne kwiaty podobne do kolorowych stokrotek. Otwierają się wyłącznie w słoneczne dni, ich płatki przybierają jaskrawe odcienie żółci, czerwieni, różu, pomarańczu, a czasem bywają białe.
;
Polecam Ci również mój podręcznik, w którym znajdziesz informacje nie tylko o ciekawych roślinach, ale również mnóstwo innej praktycznej wiedzy, od etapu poszukiwania działki, poprzez projekt i budowę domu, a na kompleksowym samodzielnym zaprojektowaniu i wykonaniu ogrodu kończąc.
.
- Kaktusy ogrodowe
Kaktusy ogrodowe to zbiorowe określenie dla kilkunastu amerykańskich gatunków roślin z rodziny kaktusowatych (Cactaceae), które okryte stroiszem są w stanie zimować w gruncie w polskim klimacie. Oczywiście pod warunkiem, że w okresie mrozów ich korzenie nie będą narażone na wilgoć. Ogrodowe kaktusy to przede wszystkim najwytrzymalsze gatunki opuncji (Opuntia), echinocereusa (Echinocereus) i eskobarii (Escobaria). Kaktusy to archetyp sukulentów: mięsiste, napęczniałe łodygi, liście zredukowane do igieł – kaktusów nie da się z niczym innym pomylić (oprócz afrykańskich wilczomleczy, ale które zimą nie mają u nas żadnych szans). Przy odrobinie szczęścia ogrodowe kaktusy latem rozwiną duże kolorowe kwiaty. Najlepiej czują się w pełnym słońcu, rosnąc praktycznie w samym żwirze i piasku.
.
- Jałowce
Jałowce (Juniperus), jak nazwa wskazuje, lubią jałowe, czyli ubogie i suche gleby. W naturze rosną na stromych zboczach, wydmach, skałach i kamienistych glebach. Gatunków jest kilkaset, natomiast różnorodnych odmian nie sposób zliczyć. Ze względu na dekoracyjny wygląd, całoroczną atrakcyjność i skrajnie niskie wymagania jałowce plasują się w czołówce najpopularniejszych ogrodowych iglaków. Osiągają od 10 cm do ponad 10 m wysokości, mogą mieć pędy pokryte igłami, łuskami bądź jednym i drugim w różnych proporcjach. Wszystkie są zimozielone, a w zasadzie „zimokolorowe”, bo kolorystyka ich liści i pędów obejmuje najróżniejsze odcienie zieleni, szarości, błękitu i żółci. Odmiany pochodzące od jałowca pospolitego (J. communis), chińskiego (J. chinensis) i wirginijskiego (J. virginiana) to dość wysokie krzewy, sporadycznie niewielkie drzewa. Jałowiec płożący (J. horizontalis), nadbrzeżny (J. conferta), skalny (J. scopulorum) czy łuskowaty (J. squamata) dały początek niskim odmianom o pędach płożących się nisko przy ziemi. Krzewy o szerokim, rozłożystym pokroju to głównie odmiany jałowca sabińskiego (J. sabina) i pośredniego (J. x media). Ale tak naprawdę tu nie ma reguły – szkółkarze osiągnęli mistrzostwo w hodowli coraz niezwyklejszych odmian. Poza tym płożące odmiany są często szczepione na pniu – w rezultacie powstają oryginalne minidrzewka. Zresztą, strzyżenie wyjątkowo im służy, dlatego jałowce to świetny materiał na bonsai i niwaki, a także żywopłoty i szpalery. Sprawdzą się też jako rośliny okrywowe, a karłowe formy mogą rosnąć w pojemnikach i na skalniakach.
.
- Rokitnik
Rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides) w naturze rośnie na stokach, skalistych zboczach, nadmorskich wydmach i klifach. W Polsce można go spotkać dziko tylko na wybrzeżu Bałtyku i jest objęty ścisłą ochroną. To krzew dorastający do 3-4 m, rzadziej małe drzewko o cienkim, krótkim pniu. Rozrasta się na boki poprzez odrosty korzeniowe, po wielu latach może utworzyć gęste zarośla. Jest wprost stworzony do umacniania piaszczystych skarp, hałd i nasypów. Ma podłużne szarozielone liście, poprzetykane długimi cierniami. Jest dwupienny, tylko żeńskie rośliny zapylone przez męski okaz zawiązują owoce. Wyjątkiem jest samopylna odmiana ‘Friesdorfer Orange’. Nawiasem mówiąc, owoce rokitnika zawierają aż 20 razy więcej witaminy C niż cytryna, nadają się na przetwory i nalewki.
.
- Tamaryszek
Tamaryszek (Tamarix) to duży, rozłożysty krzew o wysokości do 3-5 m. Ma wyjątkowo malowniczy pokrój z łukowato przewieszającymi się pędami pokrytymi mikrymi łuskowatymi listkami. Wiosną i latem tworzy ażurowe kurtyny tysięcy maleńkich różowych kwiatów. Mimo delikatnego wyglądu należy do najwytrwalszych roślin ogrodowych. Z wyjątkiem cienia i wilgotnych, ciężkich gleb poradzi sobie wszędzie, a do pełni szczęścia potrzebuje tylko pełni słońca i przepuszczalnego podłoża. W polskim klimacie dobrze czują się tamaryszek drobnokwiatowy (Tamarix tetrandra), kwitnący od kwietnia do czerwca, a także kwitnące od czerwca do sierpnia tamaryszek pięciopręcikowy (Tamarix ramosissima) i francuski (Tamarix gallica). Fenomenalnie pasują do ogrodów w śródziemnomorskim stylu.
.
- Lawenda
Lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia) to absolutny przebój i to od wielu dekad. Jest sadzona w ogrodach, na balkonach i tarasach oraz na terenach zieleni miejskiej, na rabatach, skarpach, skalniakach, w roli obwódek i w pojemnikach. Słowem wszędzie, gdzie jest dużo słońca. Tworzy zwarte, gęste kępy efektowne o każdej porze roku. Jest półkrzewem: drewnieją tylko dolne części pędów. Wąskie, srebrzystozielone listki nie opadają na zimę. W czasie kwitnienia, zależnie od odmiany, osiąga 30-60 cm wysokości. W pełni lata na końcu prawie każdego pędu wyrasta długa łodyżka zakończona kłosem fioletowych lub niebieskich (bardzo rzadko białych lub różowych) kwiatków. Pachną niezwykle intensywnie, wabiąc pszczoły i motyle z całej okolicy. Obfite kwitnienie trwa aż do jesieni!
.
- Jukka
Jukka karolińska (Yucca filamentosa) to okazała bylina pochodząca z półpustynnych obszarów południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych. Choć przywykła do ciepłego, suchego klimatu, może u nas spokojnie zimować w gruncie. Tworzy gęstą rozetę szablastych zimozielonych liści o długości nawet 70 cm. Zwykle są niebieskawe lub sinozielone, ale istnieją też odmiany o liściach z żółtym marginesem. W czasie kwitnienia bylina osiąga aż 1-2 m wysokości. Ze starszych rozet w pełni lata wyrastają sztywne pędy zakończone wiechą pachnących białych dzwonków pełnych nektaru. Po kwitnieniu stara rozeta stopniowo zamiera i zaczyna usychać, a u jej podstawy pojawiają się młode rozety następcze. Jukka doskonale wygląda na żwirowych rabatach, w ogrodach nowoczesnych i śródziemnomorskich.
.
10. Czyściec wełnisty
Czyściec wełnisty (Stachys byzantina) pochodzi z gór i stepów Azji, gdzie gleby są ubogie i kamieniste, a klimat suchy, z upalnym latem i mroźną zimą. Miękkie w dotyku, popielate liście pokryte aksamitnym kożuszkiem są przystosowanie do takich wyzwań. Warstwa gęstych włosków latem ogranicza parowanie wody i osłania przed ostrym słońcem, a zimą chroni przed siarczystym mrozem. A przy okazji nadaje bylinie bardzo dekoracyjny wygląd. Liście są całoroczne, zebrane w szeroką kępę, z której od czerwca wyrastają owłosione, ulistnione pędy zakończone kłosem liliowych, miododajnych kwiatów. Czyściec jest atrakcyjny o każdej porze roku, rozrasta się szybko, tworząc szczelne kobierce wysokości 30-50 cm, do tego jest odporny na suszę, mróz, jest odporny na szkodniki i choroby. Idealnie nadaje się do zadarniania słonecznych skarp, sadzenia na skalniakach, żwirowych rabatach i na obwódki. Świetnie czuje się także w pojemnikach.
.
Podsumowując
Gatunków odpornych na suszę jest całe mnóstwo, zarówno wśród drzew, krzewów, jak i bylin. W tym poście przedstawiłem moją subiektywnie wybraną „złotą dziesiątkę” roślin sucholubnych, które są według mnie szczególnie efektowne i łatwe do ciekawego zaaranżowania, a jednocześnie proste w uprawie. Jednak możesz śmiało połączyć je z wieloma innymi roślinami odpornymi na suszę albo nawet zastąpić. Tak czy inaczej dzięki nim unikniesz mnóstwa podlewania.
